बिहारमध्ये महावीर कॅन्सर संस्थान आणि AIIMS यांच्या अभ्यासात ६ जिल्ह्यांच्या ४० स्तनपान करणाऱ्या आईंच्या दुधात युरेनियम (U‑238) आढळले आहे. या “धोकादायक युरेनियम” प्रदूषणामुळे नवजात बालकांना दीर्घकालीन आरोग्य‑जोखमींचा सामना करावा लागू शकतो. अभ्यासातील निष्कर्ष आणि पुढील पावलं जाणून घ्या.
धोकादायक युरेनियम: बिहारमधील स्तनपान करणाऱ्या आईंच्या दुधात सापडलेले अस्वस्थ करणारे निष्कर्ष
बिहारमध्ये करण्यात आलेल्या एका ताज्या वैज्ञानिक अभ्यासाने धक्कादायक गोष्ट समोर आणली आहे. महावीर कॅन्सर संस्थान, पाटणा आणि AIIMS, नवी दिल्ली यांच्या संयुक्त संशोधनात असे निष्पन्न झाले आहे की, ६ जिल्ह्यांमधील ४० स्तनपान करणाऱ्या आईंच्या दुधातील सर्व नमुन्यांमध्ये युरेनियम (U‑238) सापडले आहेत.
हा अभ्यास ऑक्टोबर 2021 ते जुलै 2024 दरम्यान केला गेला आणि त्यात घेतलेल्या आईंची वयमर्यादा १७ ते ३५ वर्षे आहे. सहभाग घेतलेल्या जिल्ह्यातील आई हे भोजपुर, समस्तीपुर, बेगूसराय, खगड़िया, कटिहार आणि नालंदा येथील होत्या.
Related News
KGF कासिम चाचा हरीश राय यांचे निधन; चित्रपटसृष्टीत शोककळा, 6 नोव्हेंबर रोजी अखेरचा श्वास घेतला.
Cancer : शरीरात कर्करोग आहे की नाही — 5 महत्त्वाच्या चाचण्या जोखमी कमी करतील
इराणवर पुन्हा घातक हल्ला होणार ? IAEA अहवालानुसार 400 किलोग्रॅम युरेनियममुळे पुन्हा युद्धाचा धोका
महाभारतच्या कर्णच्या भूमिकेतील अभिनेता पंकज धीर यांचे निधन
हॉटेलमधील चहा पिणे आरोग्यास हानिकारक
कर्करोगास प्रतिबंध करण्यासही फणस गुणकारी!
अभ्यासाचे प्रमुख निष्कर्ष
सर्व नमुन्यांमध्ये युरेनियम: विक्षेपणात समाविष्ट केलेल्या ४० आईंमधील प्रत्येक नमुन्यात U‑238 आढळला.
पातळीतील फरक: युरेनियमचे प्रमाण 0 ते 5.25 µग्रा/ली दरम्यान नोंदवले गेले आहे.
जिल्हानुसार जमिनीतील पातळी: सर्वाधिक सरासरी प्रदूषण खगड़ियात, तर एकल नमुन्यातील उच्चतम किंमत कटिहार जिल्ह्यात नोंदवली गेली आहे.
जोखमीचे मुल्यमापन: अभ्यासात असे आढळले की सुमारे ७०% नवजातांसाठी (infants) युरेनियम संपर्कामुळे “गैर‑कॅर्सिनोजेनिक” आरोग्य धोका संभवतो.
मानक मर्यादा नाहीत: स्तनदूधातील युरेनियमचे जागतिक किंवा राष्ट्रीय स्तरावर कोणतेही अधिकृत सुरक्षित मर्यादाक्षेत्र ठरलेले नाहीत.
संभाव्य स्रोत: संशोधकांच्या मते, युरेनियमचे स्रोत भूजल असू शकतो — ते पीण्याच्या पाण्यात किंवा सिंचन पाण्याद्वारे इनपुटमध्ये येते.
स्वास्थ्य परिणाम: युरेनियमचा दीर्घकालीन संपर्क किडनीचे नुकसान होऊ शकतो, न्यूरोलॉजिकल विक्षिप्तता वाढू शकते, आणि भविष्यात कर्करोगाचा धोका संभवतो.
तज्ज्ञांचे मत: AIIMS च्या सहलेखक डॉ. अशोक शर्मा यांनी सांगितले आहे की, एवढे प्रमाण असूनही स्तनपान थांबवू नये — कारण स्तनदूधाचे फायदे खूप मोठे आहेत.
विशेषज्ञांचे आश्वासन: एका वरिष्ठ वैज्ञानिकाने (NDMA सदस्य डॉ. दिनेश असवाल) म्हणाले की, अभ्यासात आढळलेले युरेनियम पातळी WHO च्या पाण्यासाठी असलेल्या मर्यादेपेक्षा कमी आहेत, त्यामुळे सध्यातरी सार्वजनिक आरोग्यदृष्ट्या मोठा धोका नाही.
या समस्येचे मूलभूत कारणे आणि आव्हाने
बिहारमध्ये पिण्याचे आणि सिंचनाचे पाणी मोठ्या प्रमाणात भूजलावर अवलंबून आहे, जे नैसर्गिकरित्या युरेनियमयुक्त असू शकतो.औद्योगिक कचरा, प्रक्रिया न केलेला रसायनांचा विसर्ग, रासायनिक खतं आणि कीटकनाशकांचा वापर – हे देखील धातू प्रदूषणात भर घालतात. युरेनियम माती आणि पाण्यातील नैसर्गिक स्रोतांपासून येते आणि अन्नसाखळीमध्ये प्रवेश करू शकते (उदा. भाज्या, पीनेाचा पाणी) आणि मग आईच्या शरीरात शोषले जाऊ शकते. सध्यातरी मान्यता प्राप्त “सुरक्षित” मर्यादा स्तनदूधासाठी अस्तित्वात नाहीत, ज्यामुळे धोका मुल्यमापन आणि सार्वजनिक स्वास्थ्य धोरणे करण्यात आव्हान येते.
तज्ज्ञांचे मत, चेतावणी आणि पुढील पावले
शोधकांचे निष्कर्ष: महावीर कॅन्सर संस्थान आणि AIIMS यांचे संशोधक चेतावणी देतात की ही समस्या गंभीर आहे, विशेषत: “भोजन साखळीतील युरेनियमचा प्रवेश बाळांपर्यंत होतो आहे.”
सुरक्षितता काय म्हणते: पण काही वैज्ञानिक म्हणतात की सध्यातरी सार्वजनिक आरोग्यावर लगेचच मोठा धोका नाही, कारण पातळी WHO च्या पाण्याच्या मर्यादेखाली आहे.
जांच आणि मॉनिटरिंग: जिओलॉजिकल सर्वे ऑफ इंडिया (GSI) सध्या युरेनियमच्या स्रोतांचा शोध घेत आहे, अशी माहिती अभ्यासाचे सहलेखक देत आहेत.
सार्वजनिक आरोग्य उपाय:
भूजलाच्या गुणवत्तेचे नियमित चाचणीकरण करण्याची गरज — पिण्याचे आणि सिंचन पाणी ‒ युरेनियमसहित अन्य धातूंकरिता.
बायोमॉनिटरिंग वाढवणे — मातृदूधातील धातूंचे नियमित नमुने गोळा करणे.
जनजागृती मोहिम — आई-वडिलांना या धोका आणि त्याचे व्यवस्थापन कसे करावे याबाबत माहिती देणे.
पोषणात्मक पर्यायांचा विचार — ज्या परिस्थितीत युरेनियमचे प्रमाण सतत उच आहे, तिथे वैद्यकीय सल्ल्यानुसार अल्टरनॅटिव्ह (फॉर्म्युला फीडिंगचा विचार) केला जाऊ शकतो, पण हे निर्णय तज्ज्ञांनीच घ्यावेत.
हा अभ्यास खूप गंभीर धोक्याची घंटा आहे. स्तनदूधात युरेनियम आढळणे हे केवळ प्रदूषणाचे नवीन अंग नाही, तर ते त्या लोकसंख्येकडे संकेत आहेत जिथे पाणी आणि मातीतील जड धातूंचे दीर्घकालीन परिणाम बाळांपर्यंत पोहोचत आहेत. तथापि, तज्ज्ञांचे विचार संतुलित आहेत — स्तनपान बंद करण्याऐवजी अधिक सखोल अध्ययन, मोनिटरिंग आणि नियमबद्ध धोरणांची गरज आहे.ही घटना स्वास्थ्य, पर्यावरण आणि समाज या तीनही स्तरांवर चर्चा करण्यास भाग पाडते. सरकार, आरोग्य संस्थाशक्ती आणि स्थानिक समुदायांना एकत्र येऊन त्वरित आणि दीर्घकालीन उपाय आखणे आवश्यक आहे.जर तुम्हाला या वैज्ञानिक अभ्यासाचा मूळ पेपर वाचायचा असेल, तर मी त्याचा सारांश शोधू शकतो आणि तुमच्यासाठी मांडू शकतो. करू का?
