PCOS म्हणजे काय? महिलांमध्ये वाढत असलेला हार्मोनल आजार, कारणे, लक्षणे आणि उपचार
तरुण महिलांमध्ये PCOS चे वाढते प्रमाण, आरोग्य तज्ज्ञांचा इशारा
आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीत महिलांमध्ये अनेक आरोग्य समस्या वाढताना दिसत आहेत. त्यापैकीच एक महत्त्वाची आणि वेळीच लक्ष देणे आवश्यक असलेली समस्या म्हणजे PCOS – Polycystic Ovary Syndrome. भारतात दर दहा महिलांपैकी दोन ते तीन महिलांना PCOS चा त्रास असल्याचे तज्ज्ञ सांगतात. विशेषतः तरुण मुली आणि प्रजननक्षम वयातील महिलांमध्ये या आजाराचे प्रमाण झपाट्याने वाढत आहे.
PCOS म्हणजे नेमके काय?
PCOS हा एक हार्मोनल विकार आहे. या आजारामध्ये महिलांच्या अंडाशयांमध्ये (ovaries) लहान-लहान पुटक्यांसारख्या गाठी तयार होतात. यामुळे शरीरातील हार्मोन्सचा समतोल बिघडतो. विशेषतः पुरुषी हार्मोन (Androgen) चे प्रमाण वाढते, ज्याचा परिणाम मासिक पाळी, त्वचा, वजन आणि प्रजननक्षमतेवर होतो.
PCOS होण्याची मुख्य कारणे
PCOS होण्यामागे एकच कारण नसून अनेक घटक जबाबदार असतात.
आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते खालील कारणांमुळे PCOS होण्याचा धोका वाढतो:
Related News
देऊळगाव माळीतील सर्जनाने 42 वर्षीय महिलेला दिले जीवनदान, पोटातून काढली 6 किलो वजनाची गाठ
Magnesium Deficiency: शरीरात मॅग्नेशिअमची कमतरता आणि त्याचे दुष्परिणाम
महिलांनी झोपण्यापूर्वी करू नयेत ही 6 कामे; शास्त्रानुसार होऊ शकतात आर्थिक व आरोग्याच्या अडचणी
स्त्रियांमध्ये पोटदुखी का धोकादायक ठरू शकते?
30 दिवस पुदिन्याचा चहा प्याल तर होतील 5 जबरदस्त बदल – डॉक्टरही थक्क!
Bread Omelette खाण्याचे 7 फायदे, जे तुमचे सकाळचे ऊर्जा स्तर वाढवतील
पाणीपुरी खाण्याचा आनंद झाला जीवघेणा
3 अद्भुत कारणे की Beans तुमच्या आरोग्यासाठी असतात अविश्वसनीय
अंड्याचा पिवळा भाग खाणे: आरोग्यासाठी फायदेशीर की हानिकारक? जाणून घ्या 7 महत्वाचे तथ्य
मासिक पाळीदरम्यान काय खावे? जाणून घ्या सुपरफूड्सची यादी
सूर्यनमस्कार – आरोग्यदायी जीवनासाठी 10 प्रभावी पायऱ्या आणि फायदे
अनियमित जीवनशैली
जास्त ताणतणाव (Stress)
लठ्ठपणा किंवा अचानक वजन वाढ
आनुवंशिक कारणे (Genetics)
इन्सुलिन रेसिस्टन्स
जंक फूड आणि प्रक्रिया केलेले अन्न
शारीरिक हालचालींचा अभाव
PCOS ची प्रमुख लक्षणे
PCOS ची लक्षणे प्रत्येक महिलेमध्ये वेगवेगळी असू शकतात. काही महिलांना सुरुवातीला लक्षणे जाणवत नाहीत, तर काहींमध्ये ती तीव्र स्वरूपात दिसतात.
सामान्य लक्षणे पुढीलप्रमाणे:
मासिक पाळी अनियमित होणे किंवा बंद होणे
वजन झपाट्याने वाढणे
चेहऱ्यावर आणि शरीरावर जास्त केस येणे
चेहऱ्यावर मुरूम (Acne)
केस गळणे किंवा टक्कल पडणे
गर्भधारणा होण्यास अडचण
थकवा आणि चिडचिडेपणा
त्वचेवर काळे डाग (Neck, underarms)
PCOS आणि वंध्यत्व (Infertility)
PCOS ही महिला वंध्यत्वाचे एक प्रमुख कारण मानले जाते. हार्मोनल असंतुलनामुळे अंडोत्सर्जन (Ovulation) नीट होत नाही. त्यामुळे गर्भधारणा होण्यात अडथळा येतो. मात्र, योग्य उपचार आणि जीवनशैलीत बदल केल्यास अनेक महिलांना यशस्वी गर्भधारणा शक्य होते, असे डॉक्टर सांगतात.
PCOS कसे ओळखले जाते? (Diagnosis)
PCOS चे निदान करण्यासाठी खालील चाचण्या केल्या जातात:
अल्ट्रासाऊंड (Sonography)
रक्त तपासणी (Hormone tests)
मासिक पाळीचा इतिहास
वजन, BMI आणि इतर शारीरिक लक्षणे
PCOS वर उपचार आहेत का?
PCOS पूर्णपणे बरा होणारा आजार नसला तरी तो नियंत्रणात ठेवता येतो. योग्य उपचार, आहार आणि जीवनशैलीतील बदलांमुळे महिलांना सामान्य आयुष्य जगता येते.
औषधोपचार
मासिक पाळी नियमित करण्यासाठी औषधे
हार्मोन संतुलनासाठी गोळ्या
इन्सुलिन नियंत्रणासाठी औषधे
जीवनशैलीतील बदल – सर्वात महत्त्वाचा उपाय
तज्ज्ञांच्या मते PCOS नियंत्रणात ठेवण्यासाठी जीवनशैलीत बदल करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
दररोज किमान 30 ते 45 मिनिटे व्यायाम
योगासन आणि प्राणायाम
संतुलित आणि पोषक आहार
साखर, मैदा, जंक फूड टाळणे
पुरेशी झोप
ताणतणाव कमी करणे
PCOS मध्ये आहाराचे महत्त्व
योग्य आहार PCOS नियंत्रणात मोठी भूमिका बजावतो.
खाण्यासाठी उपयुक्त पदार्थ:
हिरव्या भाज्या
फळे
डाळी आणि कडधान्ये
संपूर्ण धान्य (Whole grains)
ओमेगा-3 फॅटी अॅसिड असलेले पदार्थ
टाळावयाचे पदार्थ:
साखर
फास्ट फूड
सॉफ्ट ड्रिंक्स
तळलेले पदार्थ
PCOS बद्दल समाजातील गैरसमज
PCOS बद्दल अनेक गैरसमज आहेत.
PCOS म्हणजे लग्नानंतर बरा होतो
PCOS असलेल्या महिलांना कधीच मूल होत नाही
तज्ज्ञ स्पष्ट सांगतात की योग्य उपचार घेतल्यास PCOS असतानाही निरोगी आयुष्य आणि मातृत्व शक्य आहे.
वेळीच उपचार घेणे गरजेचे
PCOS कडे दुर्लक्ष केल्यास भविष्यात डायबेटीस, हृदयरोग, उच्च रक्तदाब यांसारख्या गंभीर समस्या उद्भवू शकतात. त्यामुळे लक्षणे दिसताच स्त्रीरोग तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
PCOS हा आजार भीतीदायक नसून जागरूकता आणि योग्य जीवनशैली हेच त्यावरचे प्रभावी उपाय आहेत. महिलांनी स्वतःच्या शरीरातील बदलांकडे दुर्लक्ष न करता वेळेवर तपासणी करून घ्यावी. निरोगी आहार, नियमित व्यायाम आणि सकारात्मक जीवनशैली यामुळे PCOS वर नक्कीच मात करता येऊ शकते.
आजच्या काळात महिलांनी PCOS कडे केवळ आजार म्हणून न पाहता तो जीवनशैलीशी संबंधित इशारा म्हणून पाहणे गरजेचे आहे. वेळेवर निदान झाले तर हा विकार आटोक्यात ठेवणे सहज शक्य आहे. किशोरवयीन मुलींपासून ते विवाहित महिलांपर्यंत सर्वांनी मासिक पाळीतील बदल, वजनवाढ, त्वचेचे त्रास याकडे गांभीर्याने लक्ष द्यावे. अनेक वेळा लाज किंवा भीतीमुळे महिलांमध्ये डॉक्टरांकडे जाण्याचे प्रमाण कमी दिसते, मात्र असे करणे धोकादायक ठरू शकते. PCOS बद्दल कुटुंबात आणि समाजात उघडपणे चर्चा होणे गरजेचे आहे. शाळा, महाविद्यालये आणि आरोग्य केंद्रांमध्ये योग्य माहिती दिल्यास या आजाराबाबतची भीती आणि गैरसमज दूर होऊ शकतात. योग्य उपचार, सकारात्मक मानसिकता आणि सातत्यपूर्ण प्रयत्नांमुळे PCOS असूनही महिलांना निरोगी, सक्रिय आणि समाधानी आयुष्य जगणे नक्कीच शक्य आहे.
