Winter अयनांत समजून घ्या: आज वर्षातील सर्वात लहान दिवस का असतो?
नवी दिल्ली : दरवर्षी डिसेंबर महिन्यात उत्तर गोलार्धात एक महत्त्वाचा खगोलशास्त्रीय टप्पा येतो, ज्याला Winter अयनांत (Winter Solstice) म्हटले जाते. हा दिवस वर्षातील सर्वात कमी सूर्यप्रकाशाचा आणि सर्वात मोठ्या रात्रीचा असतो. आज सूर्य आकाशात नेहमीपेक्षा कमी उंचीवर फिरतो, त्यामुळे दिवस लहान आणि हिवाळ्याची तीव्रता अधिक जाणवते.
अनेकांना वाटते की या काळात सूर्य पृथ्वीपासून अधिक दूर जातो, पण प्रत्यक्षात तसे नाही. नासा आणि खगोलशास्त्रीय अभ्यासानुसार, Winter अयनांतामागचे मुख्य कारण म्हणजे पृथ्वीचा अक्षावरचा 23.5 अंशांचा कल.
सर्वात लहान दिवसामागील शास्त्र काय?
पृथ्वी आपल्या अक्षावर किंचित तिरकी आहे. ही तिरपणाच ऋतूंचे कारण ठरते. डिसेंबरमध्ये उत्तर गोलार्ध सूर्यापासून दूर झुकलेले असते. यामुळे –
Related News
Darkness Crisis: तब्बल 64 दिवस सूर्य उगवणार नाही! पृथ्वीवरील या ठिकाणी सुरू झाली भयानक नैसर्गिक उलथापालथ
China’s Strong Determination : 2030 मध्ये चंद्रावर उतरतील चिनी अंतराळवीर
सूर्यकिरण तिरक्या कोनातून पृथ्वीवर पडतात
दिवसाचा कालावधी कमी होतो
उष्णता आणि प्रकाश दोन्ही कमी मिळतात
नासा स्पष्ट करते की तिरक्या कोनातून पडणारे सूर्यकिरण मोठ्या क्षेत्रात पसरतात, त्यामुळे त्यांची उष्णता कमी होते. म्हणूनच आकाश निरभ्र असले तरी हिवाळ्यात दिवस थंड आणि फिकट वाटतात.
हिवाळ्यात सूर्य आकाशात खाली का दिसतो?
Winter अयनांताच्या दिवशी सूर्य
क्षितिजावर सर्वात दक्षिणेकडून उगवतो
दुपारीही वर्षातील सर्वात कमी उंचीवर राहतो
इतर दिवसांपेक्षा लवकर मावळतो
उत्तर भारतात या काळात दिवसाचा कालावधी साधारण 10.5 ते 11 तासांपर्यंत कमी होतो, तर अधिक उत्तरेकडील प्रदेशांमध्ये दिवस आणखी लहान असतात.
सर्वात थंडी अयनांतानंतरच का जाणवते?
महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे हिवाळी अयनांत हा सर्वात थंड दिवस नसतो. हवामानशास्त्रात याला Seasonal Lag म्हणतात. जमीन आणि समुद्र उष्णता हळूहळू सोडतात, त्यामुळे खरी कडाक्याची थंडी जानेवारी महिन्यात जाणवते.
म्हणजेच, अयनांत प्रकाशाच्या परतीचा संकेत देतो, पण हिवाळा अजून संपलेला नसतो.
अयनांतानंतर काय बदल होतो?
Winter अयनांतानंतर
दिवस हळूहळू वाढू लागतात
सुरुवातीला सेकंदांनी, नंतर मिनिटांनी प्रकाश वाढतो
सूर्य पुन्हा उत्तर गोलार्धाकडे झुकू लागतो
याच कारणामुळे प्राचीन संस्कृतींमध्ये अयनांताला नवचैतन्य, आशा आणि पुनर्जन्माचे प्रतीक मानले जात असे. अनेक सण आणि परंपरा याच खगोलीय बदलाशी जोडलेल्या आहेत.
Winter अयनांत आपल्याला आठवण करून देतो की अंधारालाही मर्यादा असते — आणि प्रकाश परत येतोच.
