A kitchen is incomplete without potatoes! पण अंकुरलेले बटाटे खाणं खरंच सुरक्षित आहे का?
आपल्या घरातील भाज्यांच्या टोपलीत बटाटे(sprouted potatoes) नसतील, तर ती अपूर्णच वाटते. हा सर्वात जास्त वापरला जाणारा आणि स्वस्त भाजीपाला आपल्या प्रत्येक पदार्थात कोणत्या ना कोणत्या रूपात वापरला जातो — मग ते फ्रेंच फ्राईज असोत, चीज बॉल्स, भाजी, टिक्की किंवा पराठ्याचा सारण. बटाट्याचा वापर फक्त स्वयंपाकापुरताच मर्यादित नाही, तर तो भांड्यांवरील डाग काढण्यासाठी किंवा इतर घरगुती उपायांसाठीही केला जातो.
म्हणूनच, अनेक जण बटाटे( potatoes) एकावेळी मोठ्या प्रमाणात विकत घेतात आणि साठवतात. पण बटाटे काही दिवस ठेवल्यावर त्यांच्या सालावर पांढरट किंवा हिरवट अंकुर (sprouts) दिसू लागतात. हे अंकुर नेमके काय आहेत? आणि हे बटाटे खाल्ल्यास शरीरावर काय परिणाम होतो? चला, या विषयी सविस्तर जाणून घेऊया.
अंकुरलेले बटाटे(sprouted potatoes) म्हणजे नेमके काय?
बटाट्याचे कंद (sprouted potatoes)जिवंत असतात. त्यात “डोळे” नावाचे सूक्ष्म भाग असतात, जिथून नव्या रोपट्याची वाढ होऊ शकते. जेव्हा बटाटे ओलसर, उष्ण आणि प्रकाशमान ठिकाणी ठेवले जातात, तेव्हा त्यातून पांढरे किंवा हिरवट अंकुर फुटतात. हेच अंकुर म्हणजे “sprouts”.
Related News
“Health Care : सतत थकवा जाणवतोय? 7 लक्षणे जी सांगतात तुम्हाला झाली आहे Vitamin B12 deficiency!
फेस पॅक, लिप टिंट आणि हेअर पॅक : बीटाच्या सालींचा उपयोग
घरात एकटे असताना हार्ट अटॅक आल्यानंतर काय करावे? तज्ञांनी दिले सविस्तर मार्गदर्शन
चेहऱ्यावरील काळे डाग होतील गायब! पौर्णिमाने सांगितले नारळाच्या तेलाचे 4 सौंदर्य उपाय
Harsh Limbachiyaa Gifts Bharti Singh a Stunning Bvlgari Watch, 20 लाखांचे अविश्वसनीय गिफ्ट
Bigg Boss 19 चा भव्य एपिसोड: सलमान खानसोबत झूलन गोस्वामी आणि अंजुम चोप्राचा गौरवशाली क्षण!
सूर्यनमस्कार – आरोग्यदायी जीवनासाठी 10 प्रभावी पायऱ्या आणि फायदे
Khand vs Jaggery: 7 आश्चर्यकारक कारणे कोणते आहे जास्त फायदेशीर!
7 सुपर आरोग्यदायी कारणं: कांजी ( Kanji) का आहे ‘विंटर हेल्थ पॉवरफूड’?
5 धक्कादायक तथ्ये: SEBIने दिला डिजिटल गोल्डवरील गंभीर इशारा! गुंतवणूकदार सावधान
Desi Onion vs Red Onion : 5 जबरदस्त आरोग्य फायदेआरोग्य सुधारण्यासाठी कोणता कांदा अधिक फायदेशीर ?
शेतकरी या अंकुरांमुळेच बटाट्याची(sprouted potatoes) लागवड करतात. पण जेव्हा हे अंकुर खाण्यायोग्य बटाट्यांवर येतात, तेव्हा त्यात ग्लायकोअल्कलॉइड्स (Glycoalkaloids) नावाचे रसायन मोठ्या प्रमाणात वाढते — आणि हेच रसायन आरोग्यासाठी धोकादायक ठरते.
बटाट्यातील विषारी घटक: सोलनाइन आणि चॅकोनिन
Healthline या आरोग्यविषयक संकेतस्थळाच्या अहवालानुसार, अंकुरलेल्या बटाट्यांमध्ये दोन प्रमुख रासायनिक घटक वाढतात — Solanine आणि Chaconine.
हे दोन्ही नैसर्गिक संयुग (natural compounds) बटाट्याच्या पानांमध्ये, फुलांमध्ये, अंकुरांमध्ये आणि सालाच्या जवळ जास्त प्रमाणात आढळतात. अल्प प्रमाणात हे संयुग कोलेस्टेरॉल आणि रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रणात ठेवण्यासाठी उपयुक्त असते, परंतु जास्त प्रमाणात घेतल्यास ते शरीरासाठी अत्यंत विषारी ठरते.
अंकुरलेले बटाटे(sprouted potatoes) खाल्ल्यास होणारे दुष्परिणाम
1. पचनसंस्थेवरील परिणाम
अंकुरलेल्या बटाट्यां(sprouted potatoes)तील सोलनाइन आणि चॅकोनिन हे पचनसंस्थेवर ताण आणतात.
अल्प प्रमाणात सेवन केल्यास उलटी, जुलाब, पोटदुखी, गॅस किंवा पोट फुगणे यासारखी लक्षणे दिसतात.
अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास विषबाधा होऊ शकते, ज्यात उलट्या, अतिसार, मळमळ, पोटात तीव्र वेदना यासारखे त्रास होतात.
2. न्यूरोलॉजिकल परिणाम
ग्लायकोअल्कलॉइड्स मेंदूतील तंत्रिका पेशींवर परिणाम करतात. मोठ्या प्रमाणात सेवन केल्यास डोकेदुखी, भोवळ, रक्तदाब कमी होणे, हृदयाचे ठोके मंदावणे, आणि क्वचित प्रसंगी बेहोशीसुद्धा येऊ शकते.
3. शरीरातील विषबाधा (Toxicity Symptoms)
“National Capital Poison Centre” च्या माहितीनुसार, जास्त प्रमाणात अंकुरलेले बटाटे खाल्ल्याने “glycoalkaloid poisoning” होऊ शकते. त्याची लक्षणे अशी —
मळमळ, उलटी
पोटात आकडी, जुलाब
ताप, डोकेदुखी
रक्तदाब घटणे
श्वास घेण्यात अडचण
काही वेळा ही विषबाधा जीवघेणीही ठरू शकते, त्यामुळे याकडे दुर्लक्ष करणे धोकादायक ठरते.
अंकुरलेल्या बटाट्यां(sprouted potatoes)चा स्वाद आणि पोषणमूल्य बदलते का?
होय! अंकुरल्यानंतर बटाट्याच्या चवीत स्पष्ट फरक पडतो.
चव: सोलनाइनमुळे अंकुरलेल्या बटाट्यांना किंचित कडवट किंवा तिखटसर चव येते.
रचना: बटाटा मऊ व शुष्क होतो, त्यातील ओलावा कमी होतो.
पोषणमूल्य: अंकुर येताना बटाट्यातील व्हिटॅमिन्स आणि खनिजे झपाट्याने कमी होतात, त्यामुळे त्याची पौष्टिकता घटते.
म्हणजेच, अशा बटाट्यांमध्ये ना चव उरते ना पौष्टिक मूल्य — उलट ते शरीरासाठी हानिकारक ठरतात.
विषारीपणा कमी करण्याचे उपाय काय आहेत?
काही वेळा घरात ठेवलेल्या बटाट्यांवर थोडेसेच अंकुर फुटलेले दिसतात. अशा वेळी काय करावे? पूर्ण टाकून द्यावे की वापरावे?
आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते —
जर बटाट्यावर लहान अंकुर असतील, तर ते संपूर्ण काढून टाकावेत, तसेच त्याच्या हिरवट भागासकट साल सोलावी.
बटाट्याचा साल, डोळे आणि अंकुर असलेला भाग पूर्णपणे काढून टाकल्यास विषारीपणा काही प्रमाणात कमी होतो.
तळणे (frying) केल्यास काही प्रमाणात glycoalkaloid कमी होऊ शकतो, परंतु उकळणे, बेक करणे किंवा मायक्रोवेव्ह करणे या पद्धतींनी त्यात फारसा फरक पडत नाही.
तथापि, हे उपाय पूर्णपणे सुरक्षित नाहीत. एकदा अंकुर वाढल्यावर आणि बटाटा हिरवा झाल्यावर, तो फेकून देणं हाच सर्वोत्तम पर्याय आहे.
अंकुर (sprouted )येण्यापासून कसा बचाव कराल?
बटाटे योग्य पद्धतीने साठवले, तर अंकुर येण्याची शक्यता कमी होते. खालील उपाय उपयुक्त ठरतात –
थंड, अंधाऱ्या आणि कोरड्या ठिकाणी ठेवा – बटाट्यांना सूर्यप्रकाश, उष्णता आणि ओलावा यांपासून दूर ठेवा.
फ्रीजमध्ये ठेवू नका – थंडगार तापमानामुळे त्यातील स्टार्च साखर बनतो आणि चव बदलते.
कांदे आणि बटाटे एकत्र ठेवू नका – कांद्यांमधून उत्सर्जित होणाऱ्या वायूंमुळे बटाट्यांवर अंकुर जलद येतात.
थोड्या प्रमाणात खरेदी करा – बटाटे एक-दोन आठवड्यांपुरतेच विकत घ्या आणि शक्यतो ताजे बटाटे लवकर वापरा.
अंकुरलेल्या बटाट्यां(sprouted potatoes)चे सेवन टाळा — ‘National Capital Poison Centre’ चा इशारा
या केंद्राने स्पष्टपणे सांगितले आहे की, ज्या बटाट्यांवर अंकुर फुटलेले आहेत किंवा साल हिरवट दिसते, ते बटाटे खाऊ नयेत. कारण अशा बटाट्यांमध्ये सोलनाइनचे प्रमाण अनेक पटींनी वाढलेले असते.
अनेकदा काही जण “थोडे अंकुर काढले की चालते” असा गैरसमज करतात. पण प्रत्यक्षात बटाट्याच्या आतील भागातही विषारी द्रव्ये पसरलेली असू शकतात, त्यामुळे पूर्णपणे खात्री नसल्यास तो बटाटा टाकून देणेच सुरक्षित आहे.
अंकुरलेले बटाटे आणि अन्नसुरक्षा
भारतीय अन्नसुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) च्या मते, बटाट्यांच्या साठवणुकीदरम्यान तापमान आणि आर्द्रता यांचे योग्य नियंत्रण न ठेवल्यास रासायनिक बदल होतात. त्यातूनच glycoalkaloid वाढतात. त्यामुळे अन्नसुरक्षेच्या दृष्टीने अशा बटाट्यांचा वापर धोकादायक आहे.
तुमच्या आरोग्याची काळजी — हे लक्षात ठेवा
अंकुरलेले किंवा हिरवे बटाटे खाणे टाळा.
खरेदी करताना सालीवर डाग, मऊपणा किंवा अंकुर असलेले बटाटे निवडू नका.
बटाटे साठवताना त्यांच्याभोवती हवा खेळती राहील याची खात्री करा.
बटाटे दीर्घकाळ साठवू नका — आठवडाभरात वापरा.
मुलांच्या डब्यात किंवा गर्भवती महिलांच्या आहारात अंकुरलेले बटाटे अजिबात वापरू नका.
“हिरवे दिसले तर फेकून द्या!”
बटाटे हे आपल्यासाठी रोजच्या आहाराचा महत्त्वाचा भाग आहेत, परंतु अंकुरलेले बटाटे(sprouted potatoes) हे आरोग्यासाठी धोका निर्माण करू शकतात. त्यात वाढलेले सोलनाइन आणि चॅकोनिन हे शरीरातील पचनसंस्था आणि तंत्रिका प्रणालीवर घातक परिणाम करतात.
म्हणून, जर तुमच्या बटाट्यांच्या टोपलीत अंकुर फुटलेले किंवा हिरवट बटाटे दिसले — तर “वाया जाऊ दे” असा विचार न करता त्यांना तत्काळ फेकून द्या.
थोडासा अपव्यय झाला तरी चालेल, पण आरोग्याशी तडजोड नको!
बटाट्यांची योग्य साठवणूक करा, ताजे बटाटे वापरा आणि आपल्या घरातील सर्वांच्या आरोग्याचे रक्षण करा.
read also : https://ajinkyabharat.com/10-precious-tips-for-health-and-weight-management-u200bu200bstart-today/
