तेजस ठाकरे यांनी शोधली गोगलगायीची नवी प्रजात, कोल्हापूरच्या जंगलात सापडला निसर्गाचा अजून एक अनमोल खजिना
जपानी अॅनिमेटर हायाओ मियाझाकी यांच्या नावावरून झालं नामकरण — पश्चिम घाटातील जैवविविधतेला मिळाली नवी दिशा
कोल्हापूर :निसर्गाचा प्रत्येक थर अनमोल आहे, जिथे जीवनाची विविध रूपं एकमेकांशी जुळून राहतात. निसर्गाचा सुसंगत नियम आपल्या पृथ्वीवर असलेल्या प्रत्येक प्राण्याच्या अस्तित्वाशी निगडीत आहे. जंगलातील झाडं, नदीचे प्रवाह, पर्वताचे शिखर आणि लहान सूक्ष्म जीव — हे सर्व निसर्गाचा एक अविभाज्य भाग आहेत. निसर्गाचा आदर केला नाही तर जीवनचक्रात असंतुलन निर्माण होऊ शकते, त्यामुळे त्याचे संरक्षण करणे हे आपले कर्तव्य आहे. निसर्गाचा अभ्यास केल्यावर आपल्याला समजते की प्रत्येक प्राणी, पक्षी, फुलं आणि कीटक यांचा पर्यावरणात अनन्यसाधारण महत्वाचा सहभाग आहे. निसर्गाचा साक्षात्कार आपल्याला जीवनाची खरी किंमत आणि त्याची जपण्याची गरज शिकवतो.
निसर्गाच्या प्रत्येक थरात एखादं नवं रहस्य दडलेलं असतं, आणि त्याचं गूढ उलगडण्यात काही संशोधकांची मेहनत, जिद्द आणि संवेदनशीलता जगासमोर येते. अशाच एका उल्लेखनीय कामगिरीतून तेजस ठाकरे आणि त्यांच्या टीमने पुन्हा एकदा जैवविविधतेच्या क्षेत्रात इतिहास घडवला आहे. ठाकरे वाईल्डलाईफ फाऊंडेशनच्या संशोधकांनी कोल्हापूर जिल्ह्यातील तिलारी येथील निमसदाहरित जंगलात गोगलगायींच्या एका नवीन प्रजातीचा शोध लावला आहे.
ही केसाळ गोगलगाय ‘लॅगोकाईलस हायाओमियाझाकी’ (Lagocheilus hayao-miyazakii) या नावाने ओळखली जाणार असून, जगप्रसिद्ध जपानी अॅनिमेटर हायाओ मियाझाकी यांच्या सन्मानार्थ तिचं नामकरण करण्यात आलं आहे. या गोगलगायीच्या शोधामुळे पश्चिम घाटातील जैवविविधतेच्या अभ्यासाला नवी दिशा मिळाली आहे.
Related News
मानवतावादी राष्ट्रीय सन्मान पुरस्कार-२०२५ प्रा. सुधाकर गौरखेडेंना
जगप्रसिद्ध लोणार सरोवरात पाण्याची पातळी प्रचंड वाढली, कमळजा देवीचं मंदिर १५ फूट पाण्याखाली
अकोला वनविभागाचा आदर्श उपक्रम 4 मोरपिल्लांचे वाचले प्राण !
सर्पमित्र दिपक लोड यांचा वन्यजीव सप्ताहात सन्मान,15 वर्ष सेवेचा गौरव
कोल्हापूर जिल्ह्यात मुसळधार पाऊस, शिवाजी विद्यापीठाच्या परिक्षा रद्द
गोगलगायीचा शोध — निसर्गाचा अद्भुत ठेवा
तिलारीच्या दाट जंगलात संशोधन मोहिमेदरम्यान तेजस ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील टीमने एका अत्यंत सूक्ष्म, केसाळ गोगलगायीचा नमुना पाहिला. पहिल्या नजरेतच ही प्रजाती वेगळी असल्याचं लक्षात आलं. सूक्ष्मदर्शकाखाली तिच्या शरीराची रचना, शंखाचा आकार, केसांचा पॅटर्न आणि जैविक वैशिष्ट्यांचा सखोल अभ्यास करण्यात आला.
या सर्व अभ्यासानंतर सिद्ध झालं की ही गोगलगाय जगातील कोणत्याही ज्ञात प्रजातीशी जुळत नाही. त्यामुळे तिचं नामकरण आणि वर्गीकरण स्वतंत्र प्रजाती म्हणून करण्यात आलं.
गोगलगायीच्या शंखावर असलेल्या सूक्ष्म केसांमुळे तिला ‘Hairy Snail’ असं संबोधलं जातं. या प्रजातीचा शोध ‘Journal of Conchology’ या आंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिक नियतकालिकात प्रसिद्ध झाला असून, तो जागतिक संशोधन क्षेत्रात चर्चेचा विषय ठरला आहे.
जपानी अॅनिमेटरच्या नावावरून नामकरण का?
‘लॅगोकाईलस हायाओमियाझाकी’ या नावामागे एक सुंदर विचार दडलेला आहे. हायाओ मियाझाकी, हे स्टुडिओ घिबलीचे सहसंस्थापक आणि प्रसिद्ध अॅनिमेटर असून, त्यांच्या चित्रपटांमध्ये निसर्ग, प्राणी, आणि मानवी संवेदनशीलतेचा सखोल संदेश आढळतो. त्यांच्या कलाकृतींनी निसर्गाच्या सृष्टीतली समरसता दाखवली आहे.
त्यांच्या या तत्त्वज्ञानाला आदरांजली म्हणून तेजस ठाकरे यांच्या टीमने या गोगलगायीचं नामकरण त्यांच्या नावावरून केलं. हे नामकरण निसर्गप्रेम, सर्जनशीलता आणि विज्ञान यांचं सुंदर मिश्रण ठरलं आहे.
सूक्ष्म प्रजातींच्या संशोधनात मोलाचं पाऊल
गोगलगायी, खेकडे, आणि इतर लहान प्राणी हे सर्व निसर्गाच्या अन्नसाखळीत महत्त्वाची भूमिका बजावतात. मात्र, त्यांच्या लहान आकारामुळे ते संशोधनाच्या दृष्टीने अनेकदा दुर्लक्षित राहतात. तेजस ठाकरे म्हणाले, “लहान गोगलगायी निसर्गाचा अनमोल ठेवा आहेत. त्या मातीतील पोषणचक्र टिकवून ठेवतात. त्यांचा अभ्यास म्हणजे जैवविविधतेच्या खोल थरात डोकावण्याची संधी आहे. आमच्या फाऊंडेशनमार्फत आम्ही भविष्यात अशा सूक्ष्म प्रजातींच्या संशोधनावर भर देणार आहोत.” त्यांच्या या भूमिकेने स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिक समुदायात कौतुकाचा वर्षाव झाला आहे.
तेजस ठाकरे यांचे पूर्वीचे संशोधन आणि उल्लेखनीय शोध
ही पहिलीच वेळ नाही की तेजस ठाकरे यांनी नवीन प्रजाती शोधली आहे. त्यांच्या फाऊंडेशनने गेल्या काही वर्षांत अनेक दुर्मिळ वन्यजीव प्रजाती जगासमोर आणल्या आहेत.
सापांची नवी प्रजाती — ‘सह्याद्रीओफिस उत्तरघाटी’
पश्चिम घाटात त्यांनी ‘Sahyadriophis uttarghati’ या सापाची नवी प्रजाती शोधली होती. ‘सह्याद्री’ म्हणजे पश्चिम घाट आणि ‘ओफिस’ म्हणजे ग्रीक भाषेत साप — या दोन शब्दांवरून त्याचं नामकरण करण्यात आलं.
पालींच्या प्रजाती
त्यांनी ‘Cnemaspis cavernicola’, ‘C. packamaliensis’ अशा अनेक पालींच्या नवीन प्रजाती शोधल्या. विशेष म्हणजे, तामिळनाडूतील शेवरॉय पर्वतरांगेत सापडलेल्या पालीच्या एका प्रजातीला ‘Cnemaspis thackerayi’ असं नाव देण्यात आलं — त्यांच्या संशोधनातील योगदानाची पावती म्हणून!
गोड्या पाण्यातील खेकडे आणि मासे — जलजीवांमध्ये नवसंशोधन
तेजस ठाकरे यांच्या संशोधनात फक्त स्थलजीव नाहीत, तर जलजीवांचाही मोठा वाटा आहे. त्यांनी 20 हून अधिक गोड्या पाण्यातील खेकड्यांच्या प्रजाती शोधल्या असून, त्यापैकी काही जागतिक स्तरावर नोंदवण्यात आल्या आहेत.
सिंधुदुर्गातील हिरण्यकेशी नदीत त्यांनी ‘Schistura hiranyakeshi’ या सोनेरी रंगाच्या माशाची नवी प्रजाती शोधली. तिचं सौंदर्य आणि विशेष जैविक वैशिष्ट्ये पाहून अनेक संशोधकांनी तिला “भारताची सुवर्ण माशा” असं नाव दिलं.
तिलारी जंगल — जैवविविधतेचा खरा खजिना
कोल्हापूर जिल्ह्यातील तिलारी परिसर हा पश्चिम घाटाच्या दाट वनराईचा भाग आहे. येथे दर काही महिन्यांनी नवनवीन प्रजातींचा शोध लागतो. या प्रदेशातील आद्र्र हवामान, घनदाट वनराई आणि नदी-ओढ्यांचं जाळं यामुळे सूक्ष्म प्रजातींचं अस्तित्व टिकून आहे.
या ठिकाणी जैवविविधतेचं मोजमाप करणे म्हणजे पृथ्वीवरील सर्वात जिवंत प्रयोगशाळेत काम करणं! तेजस ठाकरे आणि त्यांच्या टीमने याच ठिकाणी अनेक प्राणी, कीटक, उभयचर आणि सरपटणारे जीव नोंदवले आहेत.
आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मान्यता
‘जर्नल ऑफ कॉन्कॉलॉजी’ मध्ये या संशोधनाचा समावेश होणं म्हणजे भारतीय संशोधन जगातली एक मोठी झेप आहे. अनेक देशांतील शास्त्रज्ञांनी या शोधाचं कौतुक केलं आहे. विशेष म्हणजे, या संशोधनामुळे पश्चिम घाटाला पुन्हा एकदा जैवविविधतेचं जागतिक केंद्र (Biodiversity Hotspot) म्हणून ओळख मिळाली आहे.
तेजस ठाकरे यांचा संदेश
“प्रत्येक प्रजाती — ती कितीही लहान असो — पृथ्वीच्या संतुलनात योगदान देते. तिचं अस्तित्व म्हणजे निसर्गाच्या साखळीतील एक महत्वाचा दुवा. या दुव्यांचं रक्षण करणं हे आपलं कर्तव्य आहे.”
तेजस ठाकरे यांच्या या नव्या शोधामुळे भारताने पुन्हा एकदा जागतिक नकाशावर आपली वैज्ञानिक छाप उमटवली आहे. ‘लॅगोकाईलस हायाओमियाझाकी’ ही गोगलगाय केवळ एक नवीन प्रजाती नाही, तर ती निसर्ग, विज्ञान आणि कलेच्या संगमाचं प्रतीक ठरली आहे. कोल्हापूरच्या जंगलातून सुरू झालेली ही कथा आज जगभर चर्चेचा विषय बनली आहे — आणि ती सांगते की पृथ्वीवरील प्रत्येक जीव हा अनमोल आहे, फक्त त्याला ओळखण्याची, समजून घेण्याची आणि जपण्याची गरज आहे.
read also:https://ajinkyabharat.com/taliban-attacks-pakistan-48-tasancha-ceasefire/
