गळ्याचे सतत दुखणे, ताप नसताना? कारण असू शकते अॅसिड रिफ्लक्स, संसर्ग नाही
GERD, म्हणजे Gastroesophageal Reflux Disease, ही एक पचनसंस्थेची समस्या आहे ज्यात पोटातील आम्ल (acid) अन्ननलिकेत (esophagus) वर झेपावते. यामुळे तोंड, घसा आणि छातीमध्ये जळजळ किंवा ताण येतो. GERD ही फक्त वयोमानानुसार मर्यादित नसून, तरुणांमध्ये देखील आढळते, विशेषतः जे लोक जास्त मसालेदार, तेलकट किंवा झटपट खाणारे असतात. या आजारामुळे घशात सतत खरखराट, सुरुवातीला हलका ताण, नंतर सतत खवखवणारी वेदना किंवा आवाज बदलणे यांसारखी लक्षणं दिसू शकतात.
जर यावर लक्ष दिले नाही, तर दीर्घकाळामुळे अन्ननलिकेची जळजळ, अन्न घासताना त्रास आणि अन्न न पचणे यांसारख्या समस्या उद्भवू शकतात. GERD टाळण्यासाठी जीवनशैलीत बदल करणे महत्त्वाचे आहे – म्हणजे झोपेची वेळ नियमित ठेवणे, जास्त मसालेदार आणि झटपट अन्न टाळणे, वेळेवर जेवण घेणे, तसेच ताण नियंत्रण करणे. वेळेवर उपचार आणि आहारातील बदल करून या आजारावर नियंत्रण ठेवता येऊ शकते, आणि अनावश्यक औषधोपचार टाळता येतात.
GERD सर्वसाधारणपणे गळ्याचे दुखणे संसर्गाशी जोडले जाते. लोकांना ताप येतो की नाही यावरून अनेकदा अंदाज बांधला जातो, आणि काही लोक सततच्या गळ्याच्या त्रासासाठी एंटिबायोटिक्स घेतात. मात्र, तज्ञांचे निरीक्षण असे आहे की, काही तरुण प्रौढांमध्ये गळ्याचे सतत दुखणे होते, परंतु त्यामागे संसर्गाचे कारण नसते. बर्याच वेळा या गळ्याच्या सतत दुखण्यामागे खरोखरचे कारण अॅसिड रिफ्लक्स किंवा साइलेंट GERD (Laryngopharyngeal Reflux – LPR) असते, जे अनेकदा सततच्या गळ्याच्या संसर्गासारखे वाटते.
Related News
रोज सकाळी रिकाम्या पोटी Fennel पाणी प्या, ‘या’ आजारांवर 1 रामबाण उपाय
पोट फुगणे आणि बद्धकोष्ठता कमी करण्यासाठी सर्वोत्तम नाश्ता आणि टिप्स
मासिक पाळीदरम्यान मायग्रेनचा त्रास का वाढतो? जाणून घ्या कारणे आणि घरगुती उपाय
थंडीमध्ये आरोग्य वाढवणारे 7 मेथीचे लाडू बनवण्याचे सोपे मार्ग
5 सोप्या मार्गांनी अद्रकाचा स्वाद आणि पचनसुलभ लाभ मिळवा
पोटदुखी, जळजळ, आम्लपित्त वाढवणारे 4 धोकादायक पदार्थ
हिवाळ्यात दररोज बाजरीची लापशी खाल्ल्याचे 7 आरोग्य फायदे
Star Anise (चक्रफूल) : घरच्या जेवणाचा स्वाद वाढवणारा आणि आरोग्यासाठी लाभदायक मसाला
10 Precious Tips for Health and Weight Management – आजच सुरु करा!
मायक्रो मेडिटेशनचा ‘जादुई’ प्रभाव फक्त 5 मिनिटांत तणावाला करा रामराम!
सायलेंट हार्ट अटॅक टाळण्याचे मार्ग : 7 महत्त्वाची लक्षणे आणि उपाय
अॅसिड रिफ्लक्समुळे होणारे गळ्याचे सतत दुखणे
डॉ. नरेंद्रनाथ ए, ENT तज्ञ, फोर्टिस हॉस्पिटल, नगरभविप्रमाणे, अॅसिड रिफ्लक्स–संबंधित गळ्याचे त्रास (LPR) हा परिस्थितीचा एक प्रकार आहे जिथे पोटातील अॅसिड सतत गळ्याला आणि व्हॉकल कॉर्डला त्रास देतो.GERD हृदयदाहासारखी लक्षणे नेहमी दिसत नाहीत, म्हणूनही अनेक रुग्णांना हे गळ्याचे दुखणे संसर्ग वाटते.
तरुण वयाच्या लोकांमध्ये, विशेषतः 20 ते 30 वर्षांच्या वयोगटातील व्यक्तींमध्ये सतत गळ्याचे दुखणे अधिक प्रमाणात दिसून येते. अशा रुग्णांमध्ये बरेच जण आपली अवस्था संसर्गीय समजतात आणि चुकीच्या मार्गाने एंटिबायोटिक्स घेतात, ज्यामुळे शरीरावर अतिरिक्त ताण पडतो. GERD प्रत्यक्षात, या गळ्याच्या सततच्या दुखण्यामागे संसर्ग नसतो, तर त्याचे मुख्य कारण अॅसिड रिफ्लक्स किंवा लॅरिंगोफॅरिंजियल रिफ्लक्स (LPR) असते. त्यामुळे योग्य निदानाशिवाय औषधोपचार घेणे किंवा स्वतः उपचार सुरू करणे टाळावे, कारण चुकीच्या औषधांमुळे समस्या अधिक जटिल होऊ शकतात.
सामान्य लक्षणे
अॅसिड रिफ्लक्समुळे होणारे गळ्याचे त्रास खालीलप्रमाणे दिसतात:
सतत गळ्याचा त्रास: गळा कोरडा, दुखणे किंवा खरखराटासारखे वाटणे.
गळ्यात गोळा/विदेशी वस्तू असल्यासारखे भासणे: रुग्णांना गळ्यात काही अडकल्यासारखे वाटते.
वारंवार गळा स्वच्छ करण्याची गरज: रोजच्या व्यवहारात वारंवार गळा साफ करण्याची सवय.
आवाज कर्कश होणे (Hoarseness): आवाज गळ्यातील त्रासामुळे बदलतो.
तीव्र गळ्याचे दुखणे: काही गंभीर प्रकरणांमध्ये गळा खूप दुखतो.
महत्त्वाचे म्हणजे या त्रासास ताप, थंडी, नाक वाहणे किंवा सांधे/शरीरात वेदना यांसारखी संसर्गाची चिन्हे नसतात. लक्षणे खासकरून जेवणानंतर, रात्री झोपण्यापूर्वी किंवा सकाळी उठल्यावर तीव्र होतात, विशेषतः जेव्हा थेट जेवणानंतर झोपले जाते.
अॅसिड रिफ्लक्सचे मुख्य कारण
युवा वयातील लोकांमध्ये अॅसिड रिफ्लक्सच्या प्रमुख कारणांमध्ये जीवनशैली आणि आहाराची सवय येते.
अनियमित जेवणाचे वेळापत्रक
रात्री उशिरा जेवणे
मसालेदार, तळलेले किंवा बाहेरचे खाद्य पदार्थ वारंवार खाणे
जास्त कॅफिन सेवन, धूम्रपान, मद्यपान
तणावाचे उच्च प्रमाण आणि पुरेशी झोप न घेणे
लांब स्क्रीनवर काम करणे, मोबाईल किंवा संगणकावर अधिक वेळ घालवणे
ही सवयी अॅसिड रिफ्लक्सची शक्यता वाढवतात आणि गळ्याचे त्रास वाढवतात.
उपचार व प्रतिबंध
सतत गळ्याचे दुखणे आणि अॅसिड रिफ्लक्स यांचा उपचार एंटिबायोटिक्सच्या ऐवजी जीवनशैली बदलावर आधारित असतो:
जेवण नियमित वेळेत घेणे: अनियमित जेवणामुळे अॅसिड रिफ्लक्स वाढतो.
मसालेदार, तळलेले आणि जड जेवण टाळा: पोटावर ताण कमी करण्यासाठी साधा आहार.
रात्री उशिरा जेवण न घेणे: झोपेपूर्वी अॅसिड वाढू शकतो.
घरात कमी तेलकट पदार्थ, बाहेरचे जेवण कमी खाणे
जेवणानंतर चांगला पोस्चर ठेवणे आणि डोक्याला उंचावून झोपणे
तणाव व्यवस्थापन
योग आणि ध्यान (Meditation): तणाव कमी करण्यासाठी योगासने उपयुक्त आहेत.
मन शांत ठेवणे: तणाव हा रिफ्लक्ससाठी प्रमुख ट्रिगर आहे.
पुरेशी झोप घेणे: झोपेचा अभाव रिफ्लक्स लक्षणे वाढवतो.
औषधोपचार
जर जीवनशैली बदल आणि आहारात सुधारणा करूनही त्रास कमी झाला नाही, तर अँटी-रिफ्लक्स औषधे डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार दिली जातात. ही औषधे पोटातील अॅसिड उत्पादन कमी करतात, ज्यामुळे गळ्यासाठी आरामदायक वातावरण तयार होते.
अॅसिड रिफ्लक्स ओळखणे महत्त्वाचे
सतत गळ्याचे दुखणे आणि ताप नसणे हे संक्रमण नसल्याचे लक्षण आहे.
लक्षण ओळखल्यास वेळेत उपचार मिळतात.
चुकीचे एंटिबायोटिक्स घेणे टाळता येते.
योग्य आहार, जीवनशैली आणि औषधोपचारामुळे गळ्याचे त्रास कमी होतो.
तरुण लोकांमध्ये गळ्याचे सतत दुखणे अनेकदा अॅसिड रिफ्लक्समुळे होते, संसर्गामुळे नाही. हे लक्षात घेणे खूप महत्त्वाचे आहे कारण:
अनावश्यक एंटिबायोटिक्स टाळता येतात.
जीवनशैली सुधारल्यास दीर्घकालीन आराम मिळतो.
गळ्याच्या त्रासामुळे होणारा दिवसेंदिवसाचा अस्वस्थपणा कमी होतो.
GERD सतत गळा दुखणे, आवाज बदलणे किंवा गळ्यात गोळा असल्यासारखे वाटणे यासारखी लक्षणे दिसल्यास तज्ज्ञ ENT डॉक्टरांचा सल्ला घेणे गरजेचे आहे.
टीप: वरील माहिती सर्वसाधारण आरोग्य माहितीपुरती मर्यादित आहे. वैयक्तिक उपचार, औषधे किंवा आहारातील बदल करण्यापूर्वी नेहमी डॉक्टर किंवा आहारतज्ज्ञाचा सल्ला घ्या.
