आपण खात असलेल्या मिठाईंवरील चांदीचा फॉइल मांसाहारी आहे का? जाणून घ्या सत्य आणि विज्ञान!
दिवाळीच्या सणात मिठाईंचा आनंद आणि चांदीच्या वर्कबाबतचे सत्य
दिवाळीच्या सणात गोडधोड पदार्थांशिवाय उत्सवाची कल्पनाच करता येत नाही .दिवाळीचा सण म्हटला की प्रकाश, आनंद आणि गोडधोड यांचा संगम आपल्या मनात आपोआप उभा राहतो. प्रत्येक घरात मिठाईचा सुगंध दरवळतो. सोन्यासारखी चमकणारी आणि चांदीच्या फॉइलने सजलेली मिठाई ही दिवाळीच्या टेबलावर अपरिहार्य असते. पण आजकाल अनेकांच्या मनात एक प्रश्न घर करून बसलाय — “मिठाईवरील चांदीचा वर्क म्हणजेच फॉइल शाकाहारी आहे का की मांसाहारी?” या प्रश्नाचं उत्तर जाणून घेणं महत्त्वाचं आहे, कारण यामागे एक वेगळं विज्ञान आणि इतिहास दडलेला आहे.
चांदीचा वर्क म्हणजे काय?
दिवाळीच्या मिठाईंवर दिसणारा चांदीचा वर्क हा अत्यंत पातळ चांदीचा थर असतो. त्याची जाडी केवळ 0.2 ते 0.8 मायक्रोमीटर इतकी असते, म्हणजे केसाच्या तारेपेक्षाही हजारो पट पातळ! या फॉइलचा उपयोग मिठाईला चमकदार, आकर्षक आणि शाही स्वरूप देण्यासाठी केला जातो. मात्र या चांदीच्या थराला कोणतीही चव नसते. तो फक्त सौंदर्य आणि प्रतिष्ठेचं प्रतीक असतो. पारंपरिक काळात हा वर्क फक्त मिठाईपुरता मर्यादित नव्हता; तो पानांवर, औषधांमध्ये, तसेच काही आयुर्वेदिक तयारींमध्येही वापरला जात असे.
पूर्वी वर्क बनवण्याची पद्धत – प्राण्यांच्या कातड्यांवर
भूतकाळात चांदीचा वर्क तयार करण्याची पद्धत अत्यंत वेगळी आणि आजच्या निकषांनुसार वादग्रस्त होती. त्या काळात वर्क तयार करण्यासाठी बैल, म्हैस, मेंढी किंवा बकरीच्या आतड्यांमध्ये किंवा चामड्यांमध्ये चांदीचे पातळ पत्रे ठेवले जात आणि त्यावर हातोड्याने वारंवार मारून तो अधिक पातळ केला जाई.
Related News
ICMR च्या अहवालानुसार भारतीय जेवण पोषणाच्या दृष्टीने अपुरे ,प्रोटीन केवळ 10 टक्के
स्थानिक महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी रंगला उमेद अभियान दिवाळी उत्सव
या दिवाळीत गुंतवा सोन्याच्या नव्या रूपात
पिंप्री खुर्दमध्ये भव्य विजयादशमी उत्सव व शस्त्र पूजन
या प्रक्रियेत प्राण्यांची त्वचा मऊ असल्याने चांदी त्यावर चिकटत नसे आणि सहज फॉइलच्या रूपात तयार होत असे. दिवाळीच्या मात्र समस्या अशी होती की, या प्रक्रियेदरम्यान काही वेळा प्राण्यांच्या चरबीचे किंवा त्वचेचे सूक्ष्म अंश चांदीत मिसळले जात. त्यामुळे हा वर्क मांसाहारी मानला जायचा.
काही अहवालांनुसार, 1 किलो चांदीचा वर्क तयार करण्यासाठी जवळपास 12,000 प्राण्यांची आवश्यकता भासत असे! हे ऐकूनच अनेक शाकाहारी आणि धार्मिक संस्था या प्रक्रियेच्या विरोधात उभ्या राहिल्या.
यामुळेच मंदिरांमध्ये प्रसादासाठी वापरण्यात येणाऱ्या मिठाईंवर वर्क लावण्यावर वाद निर्माण झाले. दिवाळीच्या अनेक अशा मिठाई खाणं टाळलं, आणि शुद्ध शाकाहारी लोकांनी त्यावर बहिष्कार घातला.
FSSAI ची कारवाई आणि बंदी
या सर्व पार्श्वभूमीवर भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानके प्राधिकरण (FSSAI) ने 2016 मध्ये मोठा निर्णय घेतला. FSSAI ने स्पष्टपणे आदेश दिला की — “चांदीचे वर्क तयार करताना कोणत्याही प्राण्यांच्या अवयवांचा, त्वचेचा किंवा आतड्यांचा वापर करणे कायद्याने पूर्णपणे बंदी आहे.”
यामागचं कारण केवळ धार्मिक नव्हतं, तर आरोग्यदृष्ट्याही महत्त्वाचं होतं. कारण प्राण्यांच्या अवयवांच्या वापरामुळे बॅक्टेरिया आणि संक्रमणाचा धोका वाढत होता.
प्रथम ही बंदी दिल्ली सरकारने कठोरपणे लागू केली. पण 2018 मध्ये काही उत्पादकांनी दिल्ली उच्च न्यायालयात अपील केलं. न्यायालयाने पूर्ण बंदी उठवली नाही, पण प्रक्रिया पूर्णपणे स्वच्छ आणि यांत्रिक असावी अशी अट घातली.
आता वर्क कसा तयार होतो?
दिवाळीच्या काळात बहुतांश मिठाई उत्पादक चांदीचा वर्क यंत्रांच्या सहाय्याने (machine-made) तयार करतात. या प्रक्रियेत चांदीचे छोटे पत्रे कागदाच्या किंवा विशेष मशीन शीटच्या दरम्यान ठेवून पातळ केले जातात. या पद्धतीत प्राण्यांच्या अवयवांचा कोणताही वापर होत नाही, त्यामुळे हे वर्क पूर्णपणे शाकाहारी आणि स्वच्छ असतात. या आधुनिक पद्धतीमुळे ना फक्त धार्मिक आणि नैतिक प्रश्न मिटले, तर ग्राहकांचा विश्वासही वाढला आहे.
शाकाहारी वर्कची ओळख कशी करावी?
सध्या बाजारात मिळणाऱ्या नामांकित मिठाई ब्रँड्सनी त्यांच्या उत्पादनांवर “Vegetarian Certified Silver Foil” असा लेबल लावायला सुरुवात केली आहे. त्यामुळे ग्राहकांना खात्री मिळते की ते 100% शाकाहारी वर्क असलेल्या मिठाई खरेदी करत आहेत.
जर तुम्ही मिठाई खरेदी करत असाल, तर खालील बाबी लक्षात घ्या –
मिठाईच्या बॉक्सवर “Vegetarian” किंवा “100% Veg” असा हिरवा चिन्ह असावा.
वर्कवर FSSAI मंजुरी क्रमांक नमूद असेल.
शक्यतो ब्रँडेड दुकानातूनच मिठाई घ्यावी.
आरोग्याच्या दृष्टीने वर्क सुरक्षित आहे का?
होय, मशीन-निर्मित वर्क पूर्णपणे सुरक्षित असतो. तो शुद्ध चांदीपासून (minimum 99.9% purity) तयार केला जातो. तथापि, प्रमाणाबाहेर सेवन केल्यास शरीरात चांदीचे अंश साठू शकतात, त्यामुळे मर्यादित प्रमाणातच सेवन करणं योग्य आहे. काही डॉक्टर सांगतात की, “चांदीचा वर्क हा सजावटीचा घटक आहे, पोषक नाही. त्यामुळे तो मिठाईचं सौंदर्य वाढवतो, पण आरोग्याला फारसा फायदा होत नाही.”
आजचा चांदीचा वर्क – पूर्णपणे शाकाहारी
आजच्या काळात बाजारात उपलब्ध असलेला बहुतांश चांदीचा वर्क मशीन-निर्मित आणि शाकाहारी आहे. त्यामुळे तो खाण्यास सुरक्षित आणि धार्मिकदृष्ट्याही स्वीकारार्ह मानला जातो.
तथापि, कोणत्याही अपरिचित किंवा स्थानिक मिठाई दुकानातून खरेदी करताना खात्री करून घेणं नेहमीच योग्य. कारण काही छोटे उत्पादक अजूनही पारंपरिक पद्धती वापरतात, ज्यात स्वच्छतेचा अभाव असू शकतो.
दिवाळीसारख्या आनंदाच्या सणात आपण मिठाई शेअर करताना तिच्या सौंदर्याबरोबर तिच्या शुद्धतेकडे आणि नैतिकतेकडे लक्ष देणं आवश्यक आहे.
आता चांदीचा वर्क फक्त लक्झरीचा प्रतीक नाही, तर संवेदनशीलतेचा आणि पर्यावरण-जागरुकतेचा द्योतक झाला आहे.
म्हणून पुढच्यावेळी जेव्हा तुम्ही चमचमणाऱ्या मिठाईचा आस्वाद घ्याल, तेव्हा निश्चिंतपणे घ्या कारण ती शाकाहारी, सुरक्षित आणि संस्कृतीशी सुसंगत आहे!
read also:https://ajinkyabharat.com/shilpa-shettila-foreigners-are-not-allowed-to-go/
