आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीत उच्च रक्तदाब (High Blood Pressure) ही समस्या ‘सायलेंट किलर’ म्हणून ओळखली जाते. लक्षणे न दिसता शरीरात हळूहळू घर करणारा हा आजार हृदयरोग, पक्षाघात (स्ट्रोक), किडनी विकार यांसारख्या गंभीर समस्यांना आमंत्रण देतो. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) अहवालानुसार, जगभरात 30 ते 79 वयोगटातील सुमारे 1.3 अब्ज लोक उच्च रक्तदाबाने ग्रस्त आहेत, आणि त्यातील जवळपास निम्म्या लोकांना स्वतःला हा आजार आहे, याची जाणीवही नाही.
औषधोपचारांबरोबरच आहार आणि जीवनशैलीतील बदल रक्तदाब नियंत्रणात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. अशाच एका नैसर्गिक उपायाबाबत सध्या मोठी चर्चा आहे—बीटरूट ज्यूस (Beetroot Juice). अनेक अभ्यासांनुसार बीटरूटचा रस पिल्यानंतर अवघ्या 3 ते 4 तासांत रक्तदाब कमी होण्यास सुरुवात होते, असा दावा केला जात आहे. पण हा दावा कितपत खरा आहे? चला, जाणून घेऊया यामागील वैज्ञानिक कारणे.
वाढता उच्च रक्तदाब: बदलती जीवनशैली कारणीभूत
तज्ज्ञांच्या मते, उच्च रक्तदाब वाढण्यामागे प्रमुख कारण म्हणजे बदलती जीवनशैली. जास्त प्रमाणात मीठ (सोडिअम) सेवन केल्यामुळे शरीरात पाणी साठते आणि रक्तवाहिन्यांवर ताण येतो. याशिवाय,
Related News
झटपट weight कमी करायचंय? घरातील भेंडी देतो आश्चर्यकारक 1 फायदा
1 शिट्टीत जबरदस्त हेल्दी स्नॅक! Cooker Roasted Peanuts Recipe मुळे बाजारातले खारे दाणे विसराल
रोज सकाळी रिकाम्या पोटी Fennel पाणी प्या, ‘या’ आजारांवर 1 रामबाण उपाय
पोट फुगणे आणि बद्धकोष्ठता कमी करण्यासाठी सर्वोत्तम नाश्ता आणि टिप्स
भेंडीचं पाणी पिल्यानं Weight खरंच कमी होतं का? सोशल मीडियावरील दाव्यांचं 1 सत्य
7 Shocking Salt Side Effect : ताटातील जेवणात चिमुटभर मीठ टाकताय? आताच ही सवय मोडा
लाल केळी खाल्ल्याचे आरोग्य फायदे – रोगप्रतिकारशक्ती, हृदय व पचन सुधारण्यासाठी सुपरफूड
5 घातक चुकांमुळे महिलांचं आरोग्य धोक्यात! योग्य प्रोटीन किती घ्यावं?
रात्री झोपण्याआधी लसूण: ७ आरोग्यवर्धक बदल जे तुम्ही अनुभवाल
30 दिवस पुदिन्याचा चहा प्याल तर होतील 5 जबरदस्त बदल – डॉक्टरही थक्क!
अदिती राव हिदरीचे 7 आरोग्यदायी आणि आनंददायी आहाराचे रहस्य
झोपेत पायांवर कांदे ठेवणे: 5 तथ्ये जे तुम्हाला नक्की माहित असणे आवश्यक आहेत!
व्यायामाचा अभाव
लठ्ठपणा
तेलकट व प्रक्रिया केलेले अन्न
धूम्रपान व मद्यपान
सततचा मानसिक ताण
अपुरी झोप
ही सर्व कारणे रक्तदाब वाढवतात. काही लोकांमध्ये हा आजार आनुवंशिक असतो, तर काहींना मधुमेह किंवा किडनी विकारांमुळे उच्च रक्तदाबाचा सामना करावा लागतो.
बीटरूट ज्यूस: नैसर्गिक औषध का मानले जाते?
बीटरूट म्हणजेच बीट हे केवळ भाजी नसून पोषणमूल्यांनी परिपूर्ण असे सुपरफूड मानले जाते. बीटरूटमध्ये खालील घटक मोठ्या प्रमाणात आढळतात:
नैसर्गिक नायट्रेट्स
अँटीऑक्सिडेंट्स
पोटॅशियम
फोलेट
फायबर
आहारतज्ज्ञांच्या मते, बीटरूटमध्ये असलेले नायट्रेट शरीरात गेल्यानंतर नायट्रिक ऑक्साईडमध्ये (Nitric Oxide) रूपांतरित होते. हे नायट्रिक ऑक्साईड रक्तवाहिन्या रुंद करण्याचे काम करते. त्यामुळे रक्तप्रवाह सुधारतो आणि रक्तवाहिन्यांवरील दाब कमी होतो. परिणामी, रक्तदाब हळूहळू कमी होण्यास मदत होते.
3 तासांत रक्तदाब कमी होतो का? काय सांगते विज्ञान?
आरोग्य तज्ज्ञ नेहा शिर्के यांच्या मते,“बीटरूट ज्यूस पिल्यानंतर साधारण 3 ते 4 तासांत नायट्रेटचे नायट्रिक ऑक्साईडमध्ये रूपांतर होते, आणि त्याच वेळी रक्तदाब कमी होण्यास सुरुवात होते.”Hypertension Journal मध्ये प्रसिद्ध झालेल्या एका अभ्यासानुसार, बीटरूट ज्यूस पिल्यानंतर सुमारे तीन तासांत सिस्टोलिक रक्तदाबात घट दिसून आली. हा परिणाम काही तास टिकतो, मात्र नियमित सेवन केल्यास दीर्घकालीन फायदे मिळू शकतात.
2017 चा महत्त्वाचा मेटा-विश्लेषण अभ्यास
2017 मध्ये करण्यात आलेल्या एका मोठ्या मेटा-विश्लेषणात असे आढळून आले की, नियमित बीटरूट ज्यूस पिणाऱ्या लोकांमध्ये:
सिस्टोलिक रक्तदाब सरासरी 3.55 mmHg ने कमी झाला
डायस्टोलिक रक्तदाब 1.32 mmHg ने कमी झाला
ही संख्या ऐकायला कमी वाटू शकते, परंतु तज्ज्ञांच्या मते एवढी घटदेखील स्ट्रोक, हृदयरोग आणि मृत्यूचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी करू शकते.
किती प्रमाणात बीटरूट ज्यूस प्यावा?
अभ्यासांमध्ये विविध प्रमाणांचा अभ्यास करण्यात आला आहे:
70 मिली
140 मिली
250 मिली
या तिन्ही प्रमाणात रक्तदाबात सुधारणा दिसून आली. मात्र, दररोज 250 मिली बीटरूट ज्यूस पिणाऱ्यांमध्ये सर्वाधिक चांगले परिणाम दिसले.
आहारतज्ज्ञांच्या मते, बहुतेक उच्च रक्तदाबाच्या रुग्णांसाठी दररोज सुमारे 200 मिली बीटरूट ज्यूस पुरेसा असतो. नियमित सेवन केल्यास रक्तदाब हळूहळू नियंत्रित पातळीच्या जवळ येऊ शकतो.
बीटरूट ज्यूससोबत कोणता आहार घ्यावा?
फक्त बीटरूट ज्यूस पिणे पुरेसे नाही. रक्तदाब नियंत्रणासाठी खालील सवयी महत्त्वाच्या आहेत:
DASH डायट फॉलो करणे
आहारात मीठ कमी ठेवणे
पोटॅशियमयुक्त पदार्थ (केळी, संत्री, पालक)
दररोज किमान 30 मिनिटे चालणे, योग किंवा सायकलिंग
ताण कमी करण्यासाठी ध्यान व प्राणायाम
7–8 तासांची पुरेशी झोप
बीटरूट ज्यूसचे संभाव्य दुष्परिणाम
बीटरूट ज्यूस सामान्यतः सुरक्षित मानला जातो, मात्र काही लोकांमध्ये दुष्परिणाम दिसू शकतात:
बीट्रिया (Beeturia): मूत्र किंवा स्टूलचा रंग गुलाबी/लाल होणे
पोटफुगी, गॅस, अतिसार
रिकाम्या पोटी घेतल्यास पोटदुखी
किडनी स्टोनचा धोका (ऑक्सलेट्समुळे)
विशेषतः किडनी विकार असलेल्या रुग्णांनी किंवा आधीच औषधे घेत असलेल्या व्यक्तींनी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
औषधांचा पर्याय नाही, पूरक उपाय
तज्ज्ञ स्पष्ट सांगतात की,बीटरूट ज्यूस हा औषधांचा पर्याय नाही, तर एक पूरक उपाय आहे. डॉक्टरांनी दिलेली औषधे अचानक बंद करणे धोकादायक ठरू शकते.
बीटरूट ज्यूस फायदेशीर ठरू शकतो
योग्य प्रमाणात आणि नियमितपणे घेतल्यास बीटरूट ज्यूस हा रक्तदाब नियंत्रणासाठी नैसर्गिक, सुरक्षित आणि प्रभावी पूरक उपाय ठरू शकतो. 3 ते 4 तासांत त्याचा परिणाम दिसून येतो, मात्र दीर्घकालीन फायदा मिळवण्यासाठी संतुलित आहार, व्यायाम आणि निरोगी जीवनशैली आवश्यक आहे.उच्च रक्तदाब ‘सायलेंट किलर’ असल्याने वेळोवेळी तपासणी करणे आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे अत्यंत गरजेचे आहे. योग्य मार्गदर्शनाखाली बीटरूट ज्यूसचा समावेश केल्यास हृदय आणि रक्तवाहिन्यांचे आरोग्य नक्कीच सुधारू शकते.
