दिवसा अंधार, ताशी 130 किमी वेगाने भारतावर संकट! ज्वालामुखीची राख दिल्ली–राजस्थानमध्ये; हाय अलर्ट, विमान रद्द, 3 राज्यांना मोठा धोका
भारतात गेल्या 24 तासांत असे काही घडले की संपूर्ण देशात भीतीचे सावट पसरले आहे. “दिवसा अंधार”, “सूर्यप्रकाश मंदावला”, “आकाश धूसर”, “श्वास घेणं अवघड” — अशा अनेक घटना उत्तर भारतात दिसल्या, आणि काहीच मिनिटांत देशभरात ‘हाय अलर्ट’ जाहीर झाला. कारण एकच—
इथिओपियातील Hale Gubbi (हेले गुब्बी) ज्वालामुखीचा प्रचंड उद्रेक आणि त्यातून निर्माण झालेली राख भारतात ताशी 130 किमी वेगाने शिरली आहे.
आकाशाची दृश्यमानता कमी होऊन वातावरण धूरयुक्त बनले आहे, तर सूर्यही धूसर आणि पिवळसर दिसू लागला आहे. इथिओपियातील ज्वालामुखीच्या उद्रेकानंतर भारतात पोहोचलेल्या राखेच्या ढगांमुळे संपूर्ण हवामानच विस्कळीत झाले असून दिल्ली, राजस्थान आणि हरियाणामध्ये परिस्थिती अधिक गंभीर होत आहे. हवेतील कणांचे प्रमाण धोकादायक स्तरावर पोहोचल्याने AQI झपाट्याने वाढला आहे आणि अनेक भागांमध्ये तो ‘गंभीर’ श्रेणीत नोंदवला जात आहे.
या राखेमुळे विमानांच्या इंजिनांना गंभीर धोका निर्माण होऊ शकतो, त्यामुळे उड्डाण सुरक्षेच्या दृष्टीने अनेक फ्लाइट्स रद्द करण्यात आल्या आहेत. दृश्यमानता घटल्याने हवाई वाहतूक, रस्त्यांची वाहतूक आणि सर्वसामान्यांच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होण्याची शक्यता तज्ज्ञांनी वर्तवली आहे. हवामान विभागाने उत्तर भारतातील या तीन राज्यांना अत्यंत सतर्कता बाळगण्याचा इशारा दिला असून नागरिकांनी बाहेर पडताना मास्क वापरणे, अनावश्यक प्रवास टाळणे आणि लहान मुले, ज्येष्ठ नागरिक व रुग्णांनी विशेष काळजी घेण्याचे आवाहन केले आहे.
कसा उद्रेक झाला? राख भारतापर्यंत कशी पोहोचली?
रविवारी पहाटे इथिओपियातील Hale Gubbi ज्वालामुखीचा अचानक उद्रेक झाला. या उद्रेकामुळे
10 ते 15 किमी उंचीवर राखेचा मोठा लोट
सल्फर डायऑक्साइडचे प्रचंड प्रमाण
हवेत पसरलेले सूक्ष्म कण (PM 2.5 व PM 10)
हवाई वाहतुकीसाठी अत्यंत धोकादायक राखेचे ढग
हे ढग आफ्रिका खंडातून बाहेर पडून लाल समुद्र ओलांडत थेट पाकिस्तानकडे, आणि तिथून ताशी 130 किमी वेगाने राजस्थान–दिल्ली–हरियाणा दिशेने सरकले.
हा प्रवास सामान्य ढगांच्या तुलनेत तब्बल पाच पट वेगाने झाला असल्याने तज्ज्ञांनी याला अत्यंत धोकादायक परिस्थिती मानले आहे. इथिओपियातील ज्वालामुखीच्या उद्रेकानंतर निर्माण झालेली राख ताशी 130 किलोमीटर वेगाने भारताकडे सरकत होती, ज्यामुळे वातावरणात अचानक बदल जाणवू लागले. साधारण ढग इतक्या वेगाने प्रवास करत नाहीत; पण राखेचे कण उंच स्तरावर वेगाने वाहणाऱ्या वाऱ्यांसोबत पुढे सरकले. याचा परिणाम सूर्यप्रकाश कमी होण्यात, धूळ वाढण्यात आणि हवेची गुणवत्ता झपाट्याने खालावण्यात दिसून आला.
भारतात प्रथम कुठे दिसले राखेचे ढग?
पहिल्यांदा राखेचे ढग जैसलमेर–जोधपूर भागात दिसले. काही मिनिटांत
आकाश धूसर
सूर्यप्रकाशावर परिणाम
दृष्यमानता कमी
धूळ आणि धूरासारखा प्रभाव
यानंतर ते थेट दिल्ली NCR कडे सरकले.
दिल्ली–हरियाणातील चित्र भीषण!
ज्वालामुखीच्या राखेमुळे दिल्ली–NCR मध्ये एक वेगळेच दृश्य दिसायला लागले
AQI सकाळी 6 वाजता 300 पार
वातावरणात सल्फर डायऑक्साइडचे प्रमाण चिंताजनक
अनेकांना श्वास घेण्यास त्रास
डोळ्यांत जळजळ, खोकला वाढला
सकाळी सूर्य लालसर–धूसर गोल दिसला
AccuWeather ने दिल्लीतील हवा “Extremely Dangerous” अशी घोषित केली आहे.
आता 3 राज्यांना सर्वाधिक धोका:
या राखेचे ढग पुढील 48 तासांत
दिल्ली NCR
राजस्थान
हरियाणा
या प्रदेशांत सर्वाधिक प्रभाव टाकतील.
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, “ही परिस्थिती भारतात अत्यंत दुर्मीळ आहे. ज्वालामुखीची राख सहसा भारतापर्यंत पोहोचत नाही.”
DGCA चा तातडीचा निर्णय – विमाने रद्द!
ज्वालामुखीची राख विमानसेवेसाठी अत्यंत घातक मानली जाते कारण
ती विमानाच्या इंजिनात जाऊन इंजिन निकामी करू शकते
विंडशील्ड अस्पष्ट होऊ शकते
रडारमध्ये तांत्रिक त्रुटी निर्माण होतात
त्यामुळे DGCA ने तात्काळ आदेश दिले
दिल्ली विमानतळावरील अनेक उड्डाणे रद्द
काही उड्डाणांचे मार्ग बदलले
मस्कत FIR मध्ये ऑपरेशन्स ‘High Caution’ वर
पायलटांना स्पष्ट सूचना “ज्वालामुखीच्या राखेतून जाणे अत्यंत धोकादायक.”
दिवसा अंधार का झाला?
ज्वालामुखीच्या राखेत मोठ्या प्रमाणात आढळते
सल्फर डायऑक्साइड
जाड धूळकण
सूक्ष्म काचासारखे कण
हे कण सूर्यप्रकाश शोषून घेतात किंवा परावर्तित करतात, त्यामुळे पृथ्वीपर्यंत सूर्यकिरण कमी पोहोचतात. परिणाम
दिवसा आकाश गडद
सूर्यप्रकाश मंदावलेला
दुपारीही संध्याकाळीसारखा अंधार
आरोग्यावर धोक्याचा इशारा
डॉक्टर आणि तज्ज्ञांनी नागरिकांना इशारा दिला आहे
श्वसनाच्या आजारांना धोका
दम्याचा त्रास वाढू शकतो
डोळ्यात जळजळ
त्वचेची ऍलर्जी
खोकला–घसा बसणे
म्हणूनच नागरिकांना मास्क लावण्याची, बाहेर कमी जाण्याची सूचना.
तज्ज्ञांचे विश्लेषण — ही परिस्थिती किती दिवस टिकेल?
हवामान तज्ज्ञांचे मत
राखेचे ढग 48–72 तासांपर्यंत भारतावर परिणाम करू शकतात
पवनदिशेनुसार ते पूर्व भारताकडेही सरकू शकतात
सल्फर डायऑक्साइडमुळे पुढील काही दिवस हवा अधिक प्रदूषित राहण्याची शक्यता
प्रशासन सज्ज: 15,000 CCTV + उच्चस्तरीय मॉनिटरिंग
दिल्ली–राजस्थान–हरियाणा सरकारकडून खालील उपाययोजना सुरू
15,000 CCTV कॅमेर्‍यांनी वातावरणावर लक्ष
सार्वजनिक ठिकाणी अलर्ट सिस्टम
रुग्णालयांमध्ये अतिरिक्त ऑक्सिजन सिलिंडर
N95 मास्कचे वितरण
शाळांना सावधगिरीचा इशारा
भारतात दुर्मीळ घटना, पण सुरक्षितता महत्त्वाची
ज्वालामुखीची राख भारतात पोहोचणे ही अत्यंत दुर्मिळ आणि धोकादायक घटना आहे. उद्रेकातील सल्फर डायऑक्साइड, धूळकण आणि वातावरणातील बदल यामुळे
पर्यावरण
आरोग्य
हवाई वाहतूक
दृश्यमानता
या सगळ्यावर गंभीर परिणाम होत आहेत.
पुढील 48 तास अत्यंत महत्त्वाचे असणार आहेत.
