Bangladesh‑Pakistan Deal हे संरक्षण सहकार्यातील एक महत्त्वाचा व खतरनाक टप्पा आहे, ज्यामुळे भारताच्या सुरक्षा धोरणांसाठी मोठे आव्हान वाढू शकते. या लेखात दोन्ही देशांच्या सैन्य संबंधांची बारकाईने समीक्षा.
Bangladesh‑Pakistan Deal: संरक्षण सहकार्याचा खतरनाक टर्न
Bangladesh‑Pakistan Deal ही फक्त एक करार नाही, तर दक्षिण आशियातील सामरिक नकाशावर बदल घडवून आणणारी घडामोड आहे. बंगलादेश आणि पाकिस्तानमधील संरक्षण सहकार्य वेगाने वाढत असून, हे भारतासाठी मोठे धोके निर्माण करू शकते. भारताच्या पूर्व आणि पश्चिम दोन्ही आघाड्यांवर सतर्कता वाढवावी लागेल हे सांगणाऱ्या बातम्या मागच्या काही महिन्यांपासून सतत समोर येत आहेत.या “Bangladesh‑Pakistan Deal” च्या मागे केवळ व्यापार किंवा राजकीय मैत्री नाही; हे प्रामुख्याने संरक्षणात्मक भागीदारी आहे — रणगाडे (टँक्स), APCs, फायटर वाहन आणि शस्त्र ‐ यासाठीच्या चर्चांचा विचार केला जात आहे. हे सहकार्य केवळ व्यवस्थापनात नवीन अध्याय नाही तर भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षेसाठी लहरी संदेश आहे.
इतिहासाचा प्रवास आणि सामरिक फेर
1. राजकीय व ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
बांग्लादेश आणि पाकिस्तान यांच्या संबंधांची कहाणी जुनी आहे. 1971 मध्ये बांग्लादेशने पाकिस्तानपासून स्वतंत्रता मिळवली होती, आणि त्या युद्धात भारताने मोठी भूमिका बजावली होती.
परंतु आता, राजकीय परिस्थिती बदलली आहे. शेख हसीनाच्या सत्तेवरून पायउतार होण्याच्या नंतर, दोन्ही देशांची मैत्री पुन्हा बळकट होत चालली आहे.
यात संरक्षणात्मक भागीदारीचा नवीन टप्पा येत आहे, ज्यामुळे भारताचा रणनीतिक नकाशा पुन्हा पुनरावृत्ती होण्याची शक्यता वाढते.
Related News
8 चित्त्यांसह Botswana Gift to India: भारताला मिळाले अनमोल आफ्रिकी भेट, आर्थिक आणि विकास सहकार्य अधिक दृढ
Bomb Threat To Air India Express Flight: 176 प्रवाशांसाठी घातक धोक्याची भयंकर घटना!
2. सामरिक भेटी आणि संरक्षण उद्योग
Heavy Industries Taxila (HIT) च्या अध्यक्ष लेफ्टनंट जनरल शकिर उल्लाह खत्तक यांनी ढाकाला भेट दिली असून, बांग्लादेशच्या लष्करप्रमुख जनरल वाकर‑उज‑जमां यांच्याशी संरक्षण सहकार्याची चर्चा केली आहेया बैठकीत रणगाडे (मुख्य युद्ध टँक्स), APC (Armoured Personnel Carriers), फाइटर‑वाहने आणि शस्त्र उत्पादन यासारख्या मुद्द्यांवर चर्चा झाली आहे.दोन देशांमध्ये नियमित लष्करी नेतृत्व पातळीवरील भेटी होण्याचे पातळी वाढली आहे. HIT, पाकिस्तानचा प्रमुख संरक्षण उद्योग, आपल्या उत्पादन क्षमता वाढवण्याचा मानस बांग्लादेशसाठी विकसित करीत आहे.विशेषतः, बांग्लादेशच्या जुने टँक्स — Type 59 आणि Type 69IIG — यांच्या अपग्रेडची प्रस्तावित योजना ही चर्चेत आहे, ज्यात 125 मिमी तोफा, सुधारित कवच आणि आधुनिक तंत्रज्ञान समाविष्ट आहे.
3. सैन्य प्रशिक्षण आणि इंटेलिजेंस संबंध
पाकिस्तानी लष्कराचे वरिष्ठ अधिकारी बांग्लादेशमध्ये प्रशिक्षण देण्याचे करार झाले आहेत. ISI (पाकिस्तानचे गुप्तचर यंत्रणा) आणि बांग्लादेशी सुरक्षा यंत्रणांमध्ये गुप्त बैठका आणि नेटवर्किंगचे संकेत आहेत. समुद्री स्तरावरही सहकार्य वाढले आहे — पाकिस्तानच्या नवल प्रमुखांनी बांग्लादेशात भेट दिली आणि समुद्री सुरक्षा आणि सहयोग याबाबत चर्चा केली आहे.
4. संरक्षण सामग्रीचे आयात
बांग्लादेश पाकिस्तानकडून मोठ्या प्रमाणात गोळ्या, रॉकेट, RDX विस्फोटक आणि अन्य उच्च तंत्रज्ञान युक्त शस्त्रे खरेदी करण्याचा विचार करत आहे. हे खरेदीचे प्रमाण पूर्वीच्या तुलनेत लक्षणीयपणे वाढले आहे, ज्याचा अर्थ आहे की संरक्षण भागीदारी आता केवळ सैद्धांतिक नाही, तर व्यवहाराच्या टप्प्यावर आहे.
भारताच्या दृष्टीने धोके आणि चिंता
1. सामरिक असंतुलन
“Bangladesh‑Pakistan Deal” हा भारतासाठी धोका म्हणून देखील तयार होऊ शकतो कारण याने क्षेत्रीय सामरिक संतुलनावर दबाव पडू शकतो. भारताला आता पूर्व (बांग्लादेश) आणि पश्चिम (पाकिस्तान) दोन्हीकडून धोके यांची दृष्टी अधिक गांभीर्याने घ्यावी लागेल.
2. ‘चिकन‑नेक’ (Siliguri Corridor) वर संभाव्य परिणाम
बांग्लादेश पाकिस्तानसोबत जवळ येऊन भारताच्या संवेदनशील भागांवर दबाव वाढवू शकतो. काही अहवालांनुसार, बांग्लादेशमध्ये एअरबेस प्रकल्प चालू आहे ज्याचा भाग पाकिस्तान आणि चीनसोबत भागीदारीत आहे, आणि हा एअरबेस भारताच्या सिलीगुडी कॉरिडॉर (चिकन‑नेक) जवळ आहे.
जर या एअरबेसमध्ये लढाऊ विमान किंवा इतर सामरिक तंत्रज्ञान येऊ लागले, तर भारताच्या उत्तर-पूर्वेस प्रवेश मार्गावर धोका वाढू शकतो.
3. गुप्तचर धोरण आणि ISI चे प्रवेश
ISI चे प्रतिनिधी पाकिस्तानी दौऱ्याच्या भाग म्हणून बांग्लादेशात आहेत आणि गुप्त बैठका घेतल्याचे रिपोर्ट येत आहेत, ज्यामुळे भारताच्या पूर्वीच्या घटकांमध्ये बुद्धीवार नेटवर्किंगची शक्यता वाढते.
जर एकत्रित इंटेलिजेंस-शेअरिंग मैकेनिझम तयार झाला, तर भारताच्या पूर्वेकडील गुप्तचर धोरणावर मोठा परिणाम होऊ शकतो.
4. सैन्य सक्षमीकरणाचा स्पर्धात्मक दाब
बांग्लादेश पाकिस्तानकडून टँक्स, APCs आणि आधुनिक शस्त्र मिळवून आपले सैन्य सक्षमीकरण करीत आहे. हे सक्षमीकरण भारताच्या सीमांसमोर स्थित एक नविन स्पर्धात्मक दाब तयार करू शकते. जर हा प्रवाह वाढला तर, भारताला संरक्षण बजेट, सीमांचे पुनरावलोकन, निगरानी आणि संरक्षण संरचनांमध्ये सुधारणा करण्याचा दबाव जास्त वाढेल.
“Bangladesh‑Pakistan Deal” चे आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व
राजनीतिक नव्या मैत्रीचे संकेत: पाकिस्तान आणि बांग्लादेश यांचे राजकीय नाते मोकळे होण्याचे लक्षण आहे.
आर्थिक भागीदारी: संरक्षण सहकार्य केवळ सैनिकी धोरणापुरते मर्यादित नसून, हे आर्थिक सहकार्यातही वाढीसाठी एक मार्ग आहे. आयात झालेले शस्त्र, प्रशिक्षण कार्यक्रम, आणि उत्पादन यामुळे आर्थिक लाभ देखील होतील.
क्षेत्रीय धोरणात्मक पोझिशनिंग: बांग्लादेश पाकिस्तानसोबत स्वतःचे धोरणात्मक स्थान जोडून भारताच्या दबावाचा सामना करण्याचा मार्ग बनवत आहे. या सहकार्यामुळे पाकिस्तान आपला प्रभाव बांग्लादेशमध्ये वाढवू शकतो, तर बांग्लादेशही संरक्षणात तुमकुची भागीदारी वाढवताना स्वतंत्र धोरणाचा भाग मागू शकतो.
भारताच्या रणनीतिक प्रतिसादासाठी शक्य उपाय आणि सुझाव
सीमा सुरक्षा मजबूत करणे: भारताने पूर्वेकडील सीमांवर, विशेषतः बांग्लादेशोबतच्या सीमेजवळ, निगरानी आणि चौकशी वाढवावी. सिलीगुडी कॉरिडोरवर विशेष लक्ष द्यावे — जिथे धोका वाढू शकतो.
डिप्लोमॅटिक संवाद: भारताने बांग्लादेश आणि पाकिस्तानसोबत अधिक सक्रिय राजकीय संवाद राखावा आणि संरक्षण भागीदारीच्या संभाव्य धोके समजावून घेऊन परस्पर विश्वास वाढवण्याचा प्रयत्न करावा.
अभ्यास आणि गुप्तचर सामरिक गुंतवणूक: भारताच्या गुप्तचर यंत्रणांनी संभवित ISI नेटवर्किंग आणि इंटेलिजेंस-शेअरिंग धोक्यांचे विश्लेषण करावे, आणि आवश्यक असल्यास सामरिक गुप्तचर धोरण पुन्हा पाहावा.
रणनीतिक भागीदारी वाढवणे: भारताने दक्षिण आशियातील इतर मित्र देशांसोबत संरक्षण आणि सुरक्षा भागीदार्‍यांना वाढवायचे आहे. यात नौदल, हवाई आणि जमिनीवरील भागीदारीला अधिक महत्त्व द्यावे.
Bangladesh‑Pakistan Deal हे संरक्षण स्तरावर एक “खतरनाक व निर्णायक” करार बनण्याच्या मार्गावर आहे. या सहकार्यामुळे फक्त दोन्ही देशांचे सैन्य संबंध नव्याने आकार घेत आहेत, तर भारताच्या सुरक्षा गणनेवर देखील मोठा दबाव येऊ शकतो. पूर्वी कधीही इतकी सखोल संरक्षण भागीदारी बांग्लादेश आणि पाकिस्तानमध्ये नव्हती — हे लक्षात घेतले पाहिजे.
भारतासाठी हे काळ जागण्याचा आणि रणनीतिक प्रतिसाद देण्याचा वेळ आहे. भविष्यातील धोके टाळण्यासाठी आणि स्वतःच्या सुरक्षा संरचनांना बळकट करण्यासाठी भारताने त्वरित आणि ठोस उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.
