एकादशीचे व्रत कसे करावे आणि शुभ मुहूर्त — संपूर्ण मार्गदर्शक
भारतीय संस्कृतीत व्रतांचे महत्त्व अत्यंत मोठे आहे. त्यातही एकादशी चे व्रत विशेष स्थान ठेवते. दर महिन्यात दोन वेळा येणारे एकादशीचे व्रत, शुक्ल पक्ष व कृष्ण पक्षात येते. या दिवशी उपवास करून, भगवान विष्णूची पूजा केली जाते.
एकादशीच्या व्रताने केवळ पाप आणि दु:ख कमी होत नाही, तर रोग, दोष आणि पितृदोषही शांत होतात. पितरांचे रक्षण होते आणि आयुष्याच्या शेवटी मोक्षही मिळतो, असे शास्त्रात म्हटले आहे. उपवास करणाऱ्यांना बैकुंठ धामात स्थान मिळते, असेही मानले जाते.
या लेखात तुम्हाला उत्पन्ना एकादशी 2025 ची तारीख, एकादशी व्रताचे नियम, शुभ मुहूर्त, पूजा विधी, आणि व्रताचे फायदे याबद्दल सविस्तर माहिती मिळेल.
Related News
सूर्यनमस्कार – आरोग्यदायी जीवनासाठी 10 प्रभावी पायऱ्या आणि फायदे
एकादशी व्रताचे प्रकार
एकादशीचे व्रत मुख्यतः महिन्यातून दोन वेळा येते:
शुक्ल पक्षाची एकादशी: पंधरवडा सुरू होण्यापूर्वी येते.
कृष्ण पक्षाची एकादशी: पंधरवडा संपल्यानंतर येते.
2025 मध्ये उत्पन्ना एकादशी
तारीख: शनिवारी, 15 नोव्हेंबर 2025
पंचांगानुसार वेळ: 15 नोव्हेंबर 2025 रात्री 12:49 वाजता सुरू होऊन, 16 नोव्हेंबर सकाळी 02:37 वाजता समाप्त होईल.
महत्त्व: मार्गशीर्ष कृष्ण एकादशी, ज्याला उत्पन्ना एकादशी म्हणतात, ही व्रत सुरू करण्यासाठी अत्यंत शुभ मानली जाते.
उत्पन्ना एकादशीची पौराणिक कथा
पौराणिक कथेनुसार, मार्गशीर्ष कृष्ण एकादशीच्या दिवशी देवी एकादशी यांचा जन्म झाला. तिने मुर राक्षसाचा वध करून भगवान विष्णूचे रक्षण केले. त्यावेळी भगवान विष्णूंनी प्रसन्न होऊन देवीला आश्वासन दिले की, तिच्या जन्मदिवशी व्रत केलेल्या भक्तांना त्याचे विशेष फल मिळेल.
यामुळे मार्गशीर्ष कृष्ण एकादशीपासून व्रत सुरू करणे शुभ मानले जाते.
एकादशी व्रताचे नियम
एकादशीचे व्रत योग्य प्रकारे पाळण्यासाठी काही नियम पाळणे आवश्यक आहे:
व्रतापूर्वीचे नियम
व्रत सुरू करण्याच्या दोन दिवस आधी सात्विक आहार सुरू करावा.
तामसिक पदार्थ टाळा: मांस, लसूण, कांदे, मटण, मद्य इत्यादी पदार्थ सेवन करू नयेत.
फळे, दूध, कढी, तांदळाचे पदार्थ, सूप, खिचडी या सात्विक आहाराचा समावेश करावा.
व्रताच्या दिवशीचे नियम
सकाळी स्नान करून शुद्ध मनाने व्रत घेणे आवश्यक आहे.
भगवान विष्णू व देवी एकादशीची पूजा करावी.
व्रताची कथा वाचणे किंवा ऐकणे अत्यंत शुभ मानले जाते.
ब्राह्मचर्याचे पालन करणे आवश्यक आहे.
दिवसभर अन्नाचे सेवन टाळावे, फळे किंवा पाणी प्यायला मनाई नाही.
रात्री जागे राहून भजन, कीर्तन, नामजप करणे चांगले.
व्रत मोडण्याचे नियम
हरी वासर (दुसऱ्या दिवशी सकाळी द्वादशी तिथी) नंतर व्रत मोडावे.
व्रत मोडण्यापूर्वी ब्राह्मणाला अन्न, वस्त्र, फळे दान करणे शुभ मानले जाते.
एकादशी व्रताचे लाभ
व्रताचे अनेक धार्मिक व आरोग्यदायी फायदे आहेत:
पाप व दोष कमी होणे: व्रतामुळे पाप, दु:ख, दोष व पितृदोष शांत होतात.
आरोग्य सुधारते: सात्विक आहारामुळे पचनसंस्था सुधारते.
आयुष्याचे मोक्ष: भक्तांना आयुष्याच्या शेवटी मोक्ष मिळतो, असे मानले जाते.
बैकुंठ धामातील स्थान: व्रत करणाऱ्यांना धार्मिक दृष्ट्या उच्च फल मिळते.
मानसिक शांती: उपवास आणि ध्यानमुळे मन प्रसन्न राहते.
एकादशी व्रताची कालमर्यादा
वार्षिक व्रत: दर महिन्यात दोन एकादशी व्रत केले जाऊ शकतात.
संपूर्ण वर्ष: 24 एकादशीपर्यंत व्रत करता येते.
दीर्घकालीन व्रत: इच्छुक व्यक्ती 3, 5, 7, 11 वर्षे उपवास करू शकतात.
आयुष्यभर व्रत: काही भक्त संपूर्ण जीवनभर व्रत पाळतात; शारीरिक असमर्थता आल्यास देवाच्या आज्ञेनुसार उघडतात.
एकादशी व्रताची तयारी
व्रत सुरु करण्यापूर्वी घर स्वच्छ करावे.
पूजा स्थळावर विष्णूच्या मूर्ती किंवा चित्रासमोर दीप लावावा.
आवश्यक सामग्री: नारळ, फळे, पाणी, धूप, फूल, तांदळाचे पदार्थ.
भजन, कीर्तन, मंत्रजपासाठी तयारी ठेवावी.
शुभ मुहूर्त
व्रत सुरू: 15 नोव्हेंबर 2025, रात्री 12:49 वाजता
व्रत समाप्त: 16 नोव्हेंबर 2025, सकाळी 02:37 वाजता
या कालावधीतच एकादशीचे व्रत सुरु व पूर्ण केले जाते.
एकादशी व्रताचे आरोग्यदायी पैलू
सात्विक आहारामुळे पचन सुधारते.
उपवासामुळे शरीराची स्नायू व हृदयाची कार्यक्षमता सुधारते.
मानसिक शांती मिळते; मन सकारात्मक व स्थिर राहते.
नियमित व्रत केल्यास आयुष्यात अनुशासन आणि संयम वाढतो.
विशेष टीप
व्रत करताना शरीरावर जास्त ताण टाळावा.
आजार असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
व्रताची तयारी, पूजा व कथा ऐकणे, नामजप यामुळे व्रत पूर्णत्वास येतो.
अंधश्रद्धा पाळण्यापेक्षा सांस्कृतिक व धार्मिक महत्त्व समजून घेतल्यास व्रताचा अधिक लाभ होतो.
एकादशीचे व्रत हे केवळ धार्मिक कृत्य नाही, तर मानसिक शांती, शारीरिक आरोग्य, व नैतिक अनुशासन यासाठीही उपयुक्त आहे.
2025 पासून व्रत सुरु करून, सात्विक जीवनशैली स्वीकारल्यास आयुष्यात सकारात्मक बदल अनुभवता येतात. व्रताचे नियम, शुभ मुहूर्त, पूजा विधी, आणि दानाचे महत्त्व पाळल्यास व्रताचे फळ अधिक प्रभावी मिळते.
डिस्क्लेमर: वरील माहिती उपलब्ध धार्मिक स्रोतावर आधारित आहे. याबाबत कोणतीही शास्त्रीय किंवा वैद्यकीय हमी दिली जात नाही. व्रत सुरू करण्यापूर्वी स्वतःच्या आरोग्याचा विचार करून निर्णय घ्या.
read also:https://ajinkyabharat.com/7-health-benefits-of-drinking-goats-milk/
