जेवल्यावर लगेच सुस्ती का येते? जाणून घ्या यामागचं विज्ञान आणि आयुर्वेदातील सत्य
आपल्यापैकी अनेकांना जेवल्यावर अचानक अंग जड होणे, डोळे मिटू लागणे, कामात लक्ष न लागणे किंवा थकवा जाणवणे ही समस्या भेडसावते. अनेकदा याला आळस किंवा प्रसूस्ती मानलं जातं, परंतु हे शरीरातील अत्यंत नैसर्गिक आणि वैज्ञानिक प्रक्रिया आहे. आयुर्वेद आणि आधुनिक विज्ञान या दोन्ही शाखा या समस्येची वेगवेगळी कारणे सांगतात, पण दोन्हींचे मूळ तत्त्व एकच आहे—पचनक्रियेच्या बदलांमुळे मेंदूची जागरुकता कमी होते आणि सुस्ती येते.
ही सविस्तर बातमी तुम्हाला समजावून सांगेल:
जेवल्यावर सुस्ती येते तरी कारण काय?
Related News
19 Decशिळी पोळी खाताय? सावध रहा… चुकीच्या पद्धतीने सेवन केल्यास होऊ शकते गंभीर नुकसान; जाणून घ्या योग्य वेळ आणि योग्य पद्धत
भारतीय घरांमध्ये पोळी हा रोजच्या जेवणाचा अविभाज्य भाग आहे. सकाळपासून रात्रीपर्यंत भाजी–पोळी किंवा वरण–भात असा आहार बहुतेक कुटुंबांमध्ये पाहायला मिळतो. मात्र अनेकदा रात्री बनवलेल्या... 19 Decफेस वॉश खरेदी करताना ‘या’ 5 गोष्टी चुकूनही विसरू नका, अन्यथा त्वचेला होऊ शकते मोठे नुकसान
फेस वॉश खरेदी करताना ‘या’ 5 गोष्टी आठवणीने करा चेक, अन्यथा त्वचेला होऊ शकते नुकसान 16 Decज्ञान भारतम मिशन अंतर्गत पतंजली विद्यापीठाला क्लस्टर सेंटरचा दर्जा; बाबा रामदेवांकडून केंद्र सरकारचे आभार
Gyan Bharatam Mission: पतंजली विद्यापीठाला क्लस्टर सेंटर म्हणून मान्यता; बाबा रामदेवांकडून ज्ञान भारतम मिशनचं महत्त्व स्पष्ट भारतीय ज्ञानपरंपरेच्या जतनासाठी ऐतिहासिक पाऊल भारतीय ... 11 Decपोळी की ज्वारीची भाकरी – आरोग्यासाठी नेमकी कोणती अधिक फायदेशीर? जाणून घ्या तज्ज्ञांचे मत
भारतीय घरातील जेवण म्हटलं की पोळी-भाजी, भात, आमटी, चटणी किंवा कोशींबीर… हा मेन्यू कायमस्वरूपी ठरलेलाच असतो. त्यातही पोळी-भाजी अनेकांच्या दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे. काही घरां... 10 Decडाळी प्रथिने: 100 ग्रॅम काळ्या आणि पिवळ्या डाळीमधील प्रथिनांची खरी माहिती आणि फायदे
डाळीत प्रथिने: काळ्या आणि पिवळ्या डाळी शरीराला किती देतात? सविस्तर माहिती प्रथिने हे शरीरासाठी अत्यंत आवश्यक मॅक्रोन्यूट्रिएंट आहेत. शरीराला दररोज योग... 09 Decमहिनाभर साखर न खाल्ल्याचे चक्क शरीरावर धक्कादायक फायदे!
महिनाभर साखर न खाल्ल्यामुळे शरीरात घडणारे बदल आणि आरोग्य फायदे 06 Decभूमी आवळा : या छोट्या फळाचे 6 अप्रतिम आरोग्य लाभ
भूमी आवळा: लिव्हरसाठी वरदान ठरणारे भूमी आवळा – नैसर्गिक यकृताचा बॉडीगार्ड भूमी आवळा : आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीत, जंक फूड, तणाव, प्रदूषण आणि औषधां... 06 Decमहिलांमध्ये वाढणारा ‘हा’ आजार! पीसीओडी पूर्णपणे बरा होऊ शकतो का?
महिलांमध्ये झपाट्याने वाढणारा पीसीओडी आजार खरंच पूर्णपणे बरा होऊ शकतो का? डॉक्टरांचा मार्गदर्शक सल्ला जाणून घ्या आजच्या धकाधकीच्या, तणावपूर्ण आणि अनियमित दिनचर्येमुळे 05 Decपातूरमध्ये ‘आयुर–पर्यवेक्षिका’ कार्यक्रम उत्साहात;
पातूर येथे ‘आयुर–पर्यवेक्षिका’ कार्यक्रम उत्साहात संपन्न; नवीन BAMS विद्यार्थ्यांना आयुर्वेदाची प्रत्यक्ष ओळख पातूर तालुक्यातील डॉ. वंदनाताई जगन्नाथराव ... 30 Novरविवारी केस कापल्यास आरोग्यावर होतो 1 परिणाम.
रविवारी केस कापल्याने सूर्य ग्रह कमकुवत होतो, जाणून घ्या काय टाळावे केस आपल्या सौंदर्याचे आणि व्यक्तिमत्वाचे महत्त्वाचे भाग आहेत. नुसते लांब किंवा गडद अस... 28 Novरोज रात्री Ajwain Water पिण्याचे 7 जबरदस्त फायदे: एक महिन्यात दिसणारे चकित करणारे बदल!
रोज रात्री Ajwain Waterपिल्यावर शरीरात काय बदल होतात? जाणून घ्या 1 महिन्याचा अनुभव Ajwain Water : अनेक घरांमध्ये आरोग्यविषयक काळजी ही आजही आजी-आज... 26 Novहिंगाशिवाय डाळ अपूर्ण! 90% लोकांना माहीत नाही हे वैज्ञानिक कारण
डाळीत हिंग का घालतात? फक्त चवीसाठी नाही तर यामागे आहे आरोग्याचं मोठं विज्ञान, 90 टक्के लोकांना माहीतच नसेल! भारतीय जेवणात डाळभात हे केवळ अन्न नाही, तर भाव...आयुर्वेद आणि आधुनिक विज्ञान काय सांगतं?
कोणत्या आहारामुळे जास्त झोप येते?
कोणती चुकीची अन्नसवय सुस्ती वाढवते?
सुस्ती टाळण्यासाठी घरगुती आणि वैज्ञानिक उपाय
आयुर्वेदानुसार जेवल्यावर सुस्ती का येते?
आयुर्वेदामुळे शरीरात पचनाची क्रिया “अग्नी” यांच्या आधारे चालते, म्हणजेच शरीरातील पचनशक्ती.
मंद अग्नी — सुस्तीचे मुख्य कारण
जेव्हा पचनाग्नी कमजोर होतो तेव्हा:
अन्न पचवायला जास्त वेळ लागतो
पोटात जडपणा वाढतो
शरीर ऊर्जा पचनाकडे वळवते
मेंदूकडे ऊर्जा कमी पोहोचते
आणि सुस्ती वाढते
जड, थंड किंवा शिळे अन्न → अग्नी कमी → सुस्ती जास्त
फ्रीजमधील अन्न
तळलेले पदार्थ
जड रात्रीचे जेवण
जास्त भात, दही, गोड पदार्थ
हे सर्व अग्नी कमजोर करतात.
चुकीच्या पदार्थांचे मिश्रण सुस्ती वाढवते
आयुर्वेदात ‘विरुद्ध आहार’ याचा उल्लेख खूप महत्त्वाचा आहे. जसे:
दुधासोबत आंबट किंवा खारट पदार्थ
दह्यासोबत तळलेले अन्न
फळांसोबत जेवण
पाण्यासह खूप तेलकट पदार्थ
अशा पदार्थांमुळे आम तयार होतो — म्हणजे अर्धवट पचलेले विषारी घटक.
यामुळे शरीरात जडपणा आणि सुस्ती अधिक जाणवते.
विज्ञानानुसार जेवल्यावर सुस्ती येते ते कसे?
जेवल्यानंतर आपल्या शरीरात अनेक शारीरिक बदल होतात. त्यांचा थेट परिणाम मेंदूवर होतो.
पचनासाठी रक्तप्रवाह पोटाकडे झुकतो
जेवणानंतर:
40% पर्यंत रक्तप्रवाह पोट–आतड्याकडे जातो
मेंदूकडे रक्त कमी पोहोचते
मेंदू “रिलॅक्स” मोडमध्ये जातो
त्यामुळे झोप येते.
कार्बोहायड्रेट आणि फॅट्स — सर्वात मोठे दोषी
जास्त खाल्ल्यास किंवा जास्त कार्ब किंवा फॅटी पदार्थ असल्यास:
रक्तातील ग्लुकोज वाढतो
इंसुलिन जास्त प्रमाणात स्रवतं
मेंदूत सेरोटोनिन आणि मेलाटोनिन वाढतात
आणि लगेच पापण्या जड होतात
पचनासाठी ऊर्जा लागते → इतर क्रिया मंदावतात
जेव्हा आपण खूप खातो किंवा जलद खातो:
शरीर ऊर्जा पचनात वापरते
स्नायू आणि मेंदूची जागरूकता कमी होते
त्यामुळे झोप येते किंवा पूर्ण सुस्ती येते
कोणत्या प्रकारच्या जेवणानंतर सर्वात जास्त सुस्ती येते?
जास्त भात
गोड पदार्थ
मैद्याचे पदार्थ
तळलेले अन्न
बफे किंवा भारी जेवण
जास्त कार्बोहायड्रेट
दूध + गोड
खूप जड रात्रीचे जेवण
अशा पदार्थांनंतर इंसुलिन वाढते आणि शरीर त्वरित ‘रिलॅक्स’ मोडमध्ये जाते.
जर तुम्हाला जेवल्यावर लगेच झोप येते तर ते शरीराचे संकेत आहेत!
हे संकेत दुर्लक्षित करू नका:
पचन कमी आहे
अन्न चुकीच्या प्रकारचे आहे
अतिरिक्त खाणे किंवा मध्यम झोपेचा अभाव
पोटावर जास्त ताण
जास्त कार्ब्स
जास्त साखर
काही वेळा हे मधुमेहाचेही लक्षण असू शकते — विशेषतः जर खूप जास्त सुस्ती येत असेल.
जेवल्यावर सुस्ती टाळण्यासाठी प्रभावी उपाय
70% पोटभर खा — आयुर्वेदातील सुवर्णनियम
“अर्धं भोजन, चतुर्थांश जलं, चतुर्थांश श्वासवयः”
पूर्ण भरून खाल्ल्यास सुस्ती निश्चितच येणार
हलके आणि कमी प्रमाणात खाल्ल्यास पचन जलद होते
जेवल्यानंतर 10–15 मिनिटे चालावे
रक्तप्रवाह संतुलित होतो
अन्न पटकन पचते
पोट फुगणे किंवा आम्लपित्त टाळते
थंड पाणी, कोल्ड ड्रिंक किंवा दही जेवल्यावर घेऊ नये
पचन मंद होते
सुस्ती दुप्पट वाढते
त्याऐवजी:
कोमट पाणी
तांब्याच्या भांड्यातले पाणी
गरम सुप
जिरे किंवा सौंफ — उत्तम पचनसहायक
जेवणानंतर:
½ चमचा जिरे
किंवा सौंफ चावणे
यामुळे:
गॅस कमी
पोटातील जडपणा कमी
सुस्ती कमी
जेवतांना घाई करू नका
नीट चावून खा
20 मिनिटं वेळ घ्या
स्क्रीन पाहत खाऊ नका
स्क्रीन पाहून जेवल्यास जास्त खाल्ले जाते — आणि सुस्ती वाढते.
दिवसभर पुरेसे पाणी प्या
गरजेइतके पाणी प्यायल्याने पचन सुधारते आणि सुस्ती कमी होते.
जेवल्यावर झोप येणे कायमचं असेल तर काय करावे?
जर तुम्हाला प्रत्येक जेवणानंतर झोप येत असेल तर:
रक्तातील साखर तपासा
थायरॉइड तपासा
व्हिटॅमिन बी12 आणि डी चे प्रमाण तपासा
काही वेळा झोप येणे हे:
मधुमेह
हायपोथायरॉइड
कफदोष वाढणे
जड अन्न पचन न होणे
याची लक्षणे असू शकतात.
जेवल्यानंतर सुस्ती टाळण्यासाठी आयुर्वेद उपाय
जेवणानंतर वज्रासन 5–7 मिनिटे
हळद-पाणी संधिवात आणि पचन दोन्ही सुधारते
तीन तासाच्या अंतराने छोटे हलके जेवण
दुपारचे जेवण सकाळ-संध्याकाळपेक्षा भारी
रात्रीचे जेवण सर्वात हलके
जेवल्यावर सुस्ती येणे नैसर्गिक पण नियंत्रित करता येण्याजोगे
जेवल्यानंतर झोप येणे ही रोगाची लक्षणे नाहीत, परंतु:
चुकीच्या आहाराची
पचनशक्ती कमी होण्याची
जास्त खाण्याची
इंसुलिन वाढीची
संकेत आहेत. योग्य आहार पद्धती, थोडी चालणे, योग्य पाणी सेवन, पचनसहायक पदार्थ याने ही समस्या सहज कमी होऊ शकते.
read also:https://ajinkyabharat.com/indigo-crisis-saga-ceo-peter-elbers-chaya-pagaravar-nationwide-discussion/
