तुमच्या बाळाचे रडणे थांबत नाहीये का? ही ‘5S ट्रिक’ जाणून घ्या; डॉक्टर सांगतात काही मिनिटांत शांत करण्याचा उपाय
पालकत्व म्हणजे आनंद, प्रेम, माया आणि काळजी यांचा सुंदर संगम. पण नवजात बाळांचे सतत रडणे हे अनेकदा पालकांसाठी मोठे आव्हान बनते. विशेषतः पहिले बाळ असलेल्या पालकांना बाळाचे रडणे कसे थांबवावे याची फारशी माहिती नसते. अशा वेळी काळजी, भीती आणि तणाव या तिन्ही भावना एकत्रितपणे मनात घर करतात. तुम्ही तुमच्या बाळाला शांत करण्यासाठी कितीही प्रयत्न केले तरी तो शांत होत नसेल, तर ही बातमी तुमच्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकते.
एक प्रसिद्ध बालरोगतज्ज्ञ डॉ. रवी मलिक यांनी सोशल मीडियावर दिलेल्या माहितीच्या आधारे ही विशेष पद्धत चर्चेत आली आहे. त्यांनी दाखवून दिले की, ‘5S तंत्र’ वापरल्यास बाळाला काही मिनिटांत शांत करता येते. पण या तंत्रामागील विज्ञान, त्याचा योग्य वापर आणि काळजी घ्यायच्या गोष्टी जाणून घेणे अत्यंत गरजेचे आहे.
नवजात बाळ का रडते? कारणे ओळखणे महत्वाचे
बाळ रडणे ही त्याची एक नैसर्गिक भाषा आहे. नवजात मुलं बोलत नाहीत, पण रडून ते त्यांच्या गरजा व्यक्त करतात. त्यामागील काही प्रमुख कारणे अशी —
भूक लागणे
ओला किंवा घाण डायपर
थंडी किंवा उकाडा
गॅस किंवा पोटदुखी
झोपेचा त्रास
जास्त आवाज किंवा प्रकाश
आईच्या मांडीची गरज
कॉलिक समस्या (३ महिन्यांपर्यंत सामान्य)
बऱ्याच वेळा बाळाचे रडणे या कारणांशी जोडलेले असते. पण कधी कधी सर्व बाबी नीट असूनही बाळ सतत रडत राहते. अशा वेळी 5S तंत्र उपयोगी ठरते.
डॉ. रवी मलिक यांचे ‘5S तंत्र’ – तीन मिनिटांत बाळ शांत
इन्स्टाग्रामवरील व्हिडिओमध्ये बालरोगतज्ज्ञ डॉ. रवी मलिक यांनी बाळ शांत करण्याची सविस्तर ट्रिक सांगितली आहे. याला ‘5S तंत्र’ म्हटले जाते. हे तंत्र अमेरिकन बालरोगतज्ज्ञ डॉ. हार्वे कार्प यांनी विकसित केले असून हे जगभर लोकप्रिय झाले आहे.
येथे तपशीलवार जाणून घ्या:
1) Swaddling – बाळाला कापडात गुंडाळणे
बाळाला हलक्या, मऊ कापडात गुंडाळून ठेवणे म्हणजे swaddling.
हे बाळाला सुरक्षितता देते.
आईच्या गर्भातील अवस्थेसारखे वाटते.
हात-पाय अनावश्यक हलून घाबरून जाग येणे कमी होते.
कसे करावे:
बाळाला फार घट्ट न गुंडाळता, हलके पण सुरक्षितपणे कापडात बांधा. डोकं मोकळं ठेवा.
2) Side or Stomach Position – बेजान स्थिती (कुशीत घेणे)
बाळाला तुमच्या छातीजवळ
कुशीत
किंवा बेली डाउन पोजिशन (पोट खाली आणि छातीशी टेकवून)
घ्या.
यामुळे त्याला अतिशय सुरक्षित वाटते. गॅस किंवा पोटात हवा अडकली असेल तरही आराम मिळतो.
नोंद: झोपताना बाळाला नेहमी पाठ टेकवून झोपवा. ही ‘S’ फक्त शांत करण्यासाठी आहे.
3) Shushing – श्श्श्श आवाज करणे
हा आवाज गर्भाशयातील amniotic fluid च्या आवाजासारखा असतो, त्यामुळे बाळाला आराम मिळतो.
बाळाच्या कानाजवळ हलक्या आवाजात “श्श्श…” करा.
व्हाईट नॉईज मशीनही वापरू शकता.
हा आवाज बाळाला सुरक्षिततेची जाणीव देतो आणि रडत असताना लक्ष विचलित करतो.
4) Swinging – हलके झोकून देणे
झोपाळणे किंवा हलके हालवणे हे नवजातांसाठी खूप सुखदायक असते.
हलक्या हालचाली
अचानक झटके नसावेत
गती अगदी सौम्य असावी
यामुळे बाळ हळूहळू रिलॅक्स होऊ लागते.
5) Sucking – पॅसिफायर किंवा स्तनपान
बाळ शांत न होत असल्यास शेवटचा उपाय म्हणजे sucking reflex वापरणे.
बाळाला अंगठा किंवा पॅसिफायर द्या
स्तनपान करणाऱ्या मातांनी दूध देऊ शकतात
चोखण्याची क्रिया बाळाला खूप शांत करते.
हे 5S तंत्र किती प्रभावी?
डॉ. मलिक यांच्या म्हणण्यानुसार,
३ पैकी २ बाळं काही मिनिटांत शांत होतात.
कोलिक असलेल्या बाळांमध्येही हा उत्कृष्ट फायदा दिसतो.
बाळाला मिळते सुरक्षितता व शांतता.
हे तंत्र नीट अवलंबल्यास 10–15 दिवसांत पालकांना मोठा फरक जाणवतो.
पालकांनी कोणत्या गोष्टींची विशेष काळजी घ्यावी?
पहिले कारण शोधा – भूक, डायपर, तापमान
न घाबरता शांत राहा – पालकांचा तणाव बाळाला जाणवतो
बाळाला जोरात हलवू नका – shaking baby syndrome खूप धोकादायक
स्वॅडलिंग करताना घट्ट गुंडाळू नका – हिप्सला जागा पाहिजे
पोटावर ठेवले तरी झोपवू नका – suffocationचा धोका
लांबवेळ रडत असेल तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या
बाळाचे वाढते रडणे कधी कधी
कानदुखी
गॅस ट्रबल
फीडिंग प्रॉब्लेम
रेफ्लक्स
यासारखे आरोग्याचे संकेत असू शकतात.
सोशल मीडियावर व्हिडिओ व्हायरल
डॉ. रवी मलिक यांचा व्हिडिओ लाखो पालकांना मदत करणारा ठरतोय. अनेकांनी त्यांची पद्धत वापरून सकारात्मक प्रतिक्रिया दिल्या आहेत.
“बाळ तीन मिनिटांत शांत झाले!”
“कोलिक बेबीसाठी अतिशय उपयुक्त.”
“नवीन पालकांसाठी सर्वोत्तम टिप्स.”
असे कमेंट्स पाहायला मिळत आहेत.
खोलीचे वातावरण देखील महत्त्वाचे
बाळ शांत राहण्यासाठी खोलीचे वातावरण आरामदायी असणे गरजेचे
प्रकाश मंद
आवाज कमी
तापमान योग्य
स्वच्छ हवा
बाळाला स्थिर आणि सुरक्षित वातावरण देणे हेच सर्वात मोठे समाधान आहे.
तज्ज्ञ काय सांगतात?
हे तंत्र दैनंदिन वापरासाठी सुरक्षित.
नवजाताच्या मेंदूच्या विकासावर कोणताही विपरीत परिणाम होत नाही.
नैसर्गिक गर्भातील अनुभवासारखा comfort देतो.
फक्त सर्व क्रिया सौम्य आणि काळजीपूर्वक करणे आवश्यक.
पालकांनी स्वतः शांत राहणे का महत्वाचे?
बाळ पालकांची ऊर्जा खूप जलद ओळखते.
जर पालक तणावात, घाबरलेले किंवा बेचैन असतील, तर बाळ अधिक रडते.
डॉ. मलिक म्हणतात
“पालक शांत असतील, तर 50% समस्या तिथेच सुटते.”
या लेखातील माहिती इन्स्टाग्रामवर उपलब्ध असलेल्या सामान्य मार्गदर्शनावर आधारित आहे.
उपाय वापरण्यापूर्वी किंवा बाळ सतत रडत राहील तर बालरोगतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.
