रशिया-भारत भागीदारीत नवा टप्पा! अमेरिकेच्या दबावानंतरही रशियाशी भारताची मजबूत मैत्री – जागतिक समीकरणात बदलाचे संकेत
जागतिक राजकीय-आर्थिक समीकरणात सध्या मोठ्या प्रमाणात फेरबदल होत आहेत. अमेरिका-रशिया-चीन यांच्यामधील संघर्ष, ऊर्जा बाजारातील उलथापालथ आणि युद्ध अर्थतंत्र यामध्ये भारताची भूमिका जगभरात केंद्रस्थानी ठरत आहे. रशिया-युक्रेन युद्ध सुरू झाल्यापासून रशियावर कडक निर्बंध लादण्याची भूमिका अमेरिका घेत आहे. जगातील अनेक देशांना दूर करण्याचा प्रयत्न अमेरिकेकडून सुरु आहे. मात्र, या सर्व परिस्थितीत भारताने रशियाशी आपली भागीदारी कायम ठेवत एक प्रकारे जागतिक मंचावर स्वतंत्र धोरणाचा संदेश दिला आहे.
अमेरिका अडचणीत, रशियाचे पाऊल परत धारदार
अमेरिकेने तेल खरेदीबाबत रशियावर मोठे निर्बंध लादल्यानंतर अनेकांनी अपेक्षा केली होती की भारतही रशियन तेलापासून दूर राहील. पण झाले उलट भारताने तेल खरेदी सुरूच ठेवली, ज्यामुळे दोन्ही देशांमधील धोरणात्मक संबंध आणखी मजबूत झाले.
अमेरिकेने दोन मोठ्या तेल कंपन्यांवर बंदी घालून भारतास विरोध करीत टॅरिफ वाढीचा दबाव टाकण्याचा प्रयत्न केला. परंतु रशियाने सर्वांना चकित करत भारताच्या पाठीशी ठाम उभे राहत नवे व्यापार समीकरण सेट केले.
Related News
Rule of 72: श्रीमंत लोक पैसे कसे कमवतात? या सोप्या सूत्राने तुम्हीही बनू शकता करोडपती
भारतासाठी जबरदस्त जॅकपॉट 10: अरॅबिक कच्च्या तेल दर कपातीने मिळाले नवे संधी”
पर्समध्ये पैशासोबत या 3 वस्तू कधीही ठेवू नका, अन्यथा येतील आर्थिक अडचणी – जाणून घ्या वास्तुशास्त्र काय सांगते
2025 मध्ये भारताची रशियन तेल आयात 20% ने वाढणार, ट्रम्पचा “प्रचंड शुल्क” इशारा
भारत-रशिया तेल व्यवहार: अमेरिकेला मोठा धक्का
युक्रेन युद्धानंतर भारताने मोठ्या प्रमाणावर तेल खरेदी केली. काही काळ भारतीय आयातीमध्ये कमी अनली असली तरी भारतासाठी स्थिर आणि विश्वासार्ह पुरवठा सुरू ठेवला.
अमेरिकेने भारतावर 50% पर्यंत टॅरिफ लागू करण्याचा निर्णय घेतल्याचे आंतरराष्ट्रीय माध्यमात दिसून येत असताना रशियाने पाऊल उचलत जागतिक ऊर्जा व्यापारात आपली जागा अधिक मजबूत केली.
रशियाचे “तेल-धोरण” आणि भारताचा फायदा
भारताला परवडणारे तेल
भारताला बाजारभावापेक्षा कमी दरात कच्चे तेल उपलब्ध करून देत मोठी मदत केली. यामुळे भारताला जागतिक इंधन महागाईच्या काळात अर्थव्यवस्था स्थिर ठेवण्यास आधार मिळाला. कच्च्या तेलाचा खर्च कमी झाल्याने पेट्रोल-डिझेलच्या दरांवर अप्रत्यक्ष सकारात्मक परिणाम दिसून आला आणि उद्योगक्षेत्रालाही दिलासा मिळाला. भारत या ऊर्जा भागीदारीमुळे दोन्ही देशांचे संबंध अधिक मजबूत झाले आहेत. अमेरिकेच्या दबावानंतरही भारताने राष्ट्रीय हिताला प्राधान्य देत रशियाकडून खरेदी सुरू ठेवली, ज्यामुळे देशाच्या आर्थिक सुरक्षेला बळकटी मिळाली.
रिफायनरी मॉडेल: भारतचा नफा
भारत स्वस्त दरात कच्चे तेल खरेदी करून जागतिक बाजारात मोठी रणनीती राबवत आहे. रिफायनिंगनंतर हे पेट्रोलियम उत्पादने अनेक देशांना, विशेषतः युरोपात निर्यात केली जातात. त्यामुळे भारताला दुहेरी फायदा होतो एकीकडे स्वस्त तेल मिळते आणि दुसरीकडे निर्यातीमधून मोठा नफा मिळतो. या मॉडेलमुळे भारताच्या ऊर्जा क्षेत्राला मजबुती मिळाली असून जागतिक अर्थव्यवस्थेत भारताची भूमिका अधिक महत्त्वाची बनली आहे. ही भागीदारी भारतासाठी आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरत आहे.
जागतिक ऊर्जा बाजारात भारताचा प्रभाव वाढला
भारत आज जगातील सर्वात मोठ्या रिफायनरी आणि पेट्रो-एक्सपोर्टर देशांमध्ये अग्रस्थानी आहे.मिळणाऱ्या स्वस्त कच्च्या तेलामुळे भारताने जागतिक बाजारपेठेत स्वतःचे स्थान अधिक मजबूत केले आहे. या प्रक्रियेमुळे भारताची ऊर्जा सुरक्षा भक्कम झाली असून आर्थिक स्थैर्यालाही मोठा आधार मिळाला आहे. जागतिक बाजारातील चढ-उतारांचा भारतावर कमी परिणाम होत आहे. तसेच पेट्रोलियम उत्पादनांची निर्यात वाढल्याने देशाच्या परकीय चलन साठ्यातही वाढ होत आहे. ऊर्जा क्षेत्रातील या मजबूत पायाभरणीमुळे भारत दीर्घकालीन आर्थिक विकासाच्या दिशेने अधिक वेगाने वाटचाल करत आहे.
सूर्यफूल तेल व्यापारात मोठी वाढ — 12 पट उडी
फक्त कच्च्या तेलातच नव्हे तर खाद्य तेल बाजारातही रशिया-भारत नवा विक्रम करत आहेत. 2021 मध्ये भारताच्या सूर्यफूल तेल आयातीत वाटा फक्त 10% होता.
2024 मध्ये तो वाढून 2.09 दशलक्ष टन झाला — तब्बल 12 पट वाढ! युक्रेन युद्धामुळे युरोपकडे तेल वळलं, पण भारतासाठी ही प्रमुख सप्लाय लाइन बनली.
अमेरिकेचा दबाव पण भारत ठाम
अमेरिकेचे म्हणणे: “भारत तेल खरेदी करत असल्यामुळे युक्रेन युद्ध चालू राहते.” मात्र भारताने स्पष्ट सांगितले: “आपला निर्णय राष्ट्रीय हित लक्षात घेऊनच.” भारतातील परराष्ट्र धोरण सध्या “India-First energy strategy” वर ठाम आहे. अमेरिका चीनवर वेगळा दृष्टीकोन ठेवते, यामुळे भारताला आणखी धोरणात्मक वजन मिळत आहे.
भारत-रशिया बैठक: पुरवठा साखळी मजबूत
अलीकडे दोन्ही देशांचे उद्योग प्रतिनिधी भेटले आणि
ऊर्जा
खाद्यतेल
लॉजिस्टिक्स
डिफेन्स सप्लाय
या क्षेत्रांमध्ये पुरवठा मजबूत करण्याचे ठरले. यामुळे भविष्यात जगातील व्यापार समीकरण बदलताना दिसणार आहे.
भविष्यातील चित्र भारत केंद्रस्थानी
भारत आज
अमेरिका
रशिया
युरोप
मध्य-पूर्व
यांच्यामध्ये संतुलित, पण मजबूत आणि स्वायत्त भूमिका निभावतो आहे. ऊर्जा व्यापार म्हणजे फक्त पेट्रोल नाही तो आहे भूराजकीय शक्तीचा आधार. या खेळात भारत आज ‘गेम-चेंजर’च्या भूमिकेत आहे.
तज्ज्ञांचे मत
आर्थिक तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे:
भारत स्वस्त ऊर्जा खरेदी करून आर्थिक आणि भूराजकीय फायदा घेत आहे अमेरिका भारतावर दबाव आणू शकत नाही कारण भारत जगातील सर्वात मोठा बाजार भारत व्यापार वाढल्याने चीनच्या वर्चस्वाला आव्हान
जागतिक पटलावर ही परिस्थिती स्पष्टपणे दाखवते की: भारत आता फक्त बाजारपेठ नाही तर जागतिक ऊर्जा आणि भू-राजकारणातील नेतृत्वस्थान गाठत आहे.
भारताची भागीदारी आर्थिक, सामरिक आणि राजकीय दृष्टीने पुढील दशकात आणखी मजबूत होण्याची चिन्हे आहेत. अमेरिकेने टाकलेला दबाव भारताच्या धोरणात बदल घडवू शकला नाही, उलट भारताशी दीर्घकालीन करार मजबूत करण्यास प्रवृत्त केले.
read also:https://ajinkyabharat.com/5-big-things-about-shreyas-iyer/
