स्तनाचा कर्करोग: लक्षणे, जोखीम आणि उपचारांसाठी संपूर्ण मार्गदर्शक
पुढील पंक्तींमध्ये आपण स्तनाचा कर्करोग काय आहे, त्याची लक्षणे, जोखीम घटक, निदान पद्धती, उपचार आणि प्रतिबंधक उपाय यावर सविस्तर माहिती घेणार आहोत. स्तनाचा कर्करोग हा महिला आरोग्यासाठी गंभीर असला तरी, योग्य माहिती आणि लवकर निदान यामुळे त्यावर प्रभावी नियंत्रण ठेवता येऊ शकते.
स्तनाचा कर्करोग म्हणजे काय?
स्तनाचा कर्करोग हा स्तनातील पेशींमध्ये अनियंत्रित वाढ होण्यामुळे होतो. आपल्याला माहित आहे की, सामान्य पेशी वाढतात, विभाजित होतात आणि नष्ट होतात. परंतु जेव्हा ही पेशी अनियंत्रित पद्धतीने वाढतात, तेव्हा त्या ट्यूमर तयार करतात आणि शरीराच्या इतर भागांमध्ये पसरू शकतात. याला ‘मेटास्टेसिस’ असे म्हणतात.
स्तनाचा कर्करोग महिलांमध्ये सर्वात सामान्य कर्करोगांपैकी एक मानला जातो. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) माहितीनुसार, प्रत्येक वर्षी लाखो महिला या रोगाचा सामना करतात. पुरुषांमध्ये हा कमी प्रमाणात आढळला तरी होऊ शकतो.
Related News
महत्त्वाचा निर्णय! 5 पावलांनी Bangladeshi Illegal Immigrants वर राज्यात कडक कारवाई
मुलांमध्ये संस्कार व आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी मूर्तिजापूरमध्ये 18-30 ऑक्टोबर दरम्यान भव्य बाल संस्कार शिबिराचे आगमन
90 च्या दशकातील रोमँटिक थ्रिलरचे पुनरावलोकन: ‘एक दीवाने की दीवानियत’ पाहताना घाबरावे की आनंद घ्यावा?
मुंबई हादरली! जोगेश्वरीतील इमारतीत 10 मजले जळले, 15 लोक अडकले
AUS vs IND 2025 रोहित शर्माने Adelaide मध्ये गांगुलीचा रेकॉर्ड मोडला, भारतीय क्रिकेटमध्ये नवा इतिहास
आधुनिक मांगटीका ट्रेंड्स: 6 स्टाइल टिप्स नववधूंसाठी
आजचा शेअर बाजार LIVE: 7 सेक्टरांमध्ये तेजी, निफ्टी 26,050 गाठला
5 गोष्टी जाणून घ्या – जान्हवी कपूरने प्लास्टिक सर्जरीबद्दल काय सांगितलं?
5 कारणे का प्राजक्ता कोळीचास्क्रब तुमच्या त्वचेसाठी उत्तम आहे
5 प्रेरणादायी कारणे का नीरज चोप्रा बनला भारताचा मानद लेफ्टनंट कर्नल
लकी अली यांनी जावेद अख्तर यांच्यावर हल्लाबोल केला — 1 व्हिडिओवर संताप व्यक्त, “नेव्हर ओरिजिनल, अग्ली अ‍ॅज Fk” म्हणाले
3 मार्गांनी किरण मजुमदार-शॉ बेंगळुरू रस्त्यांच्या दुरुस्तीमध्ये बदल घडवू शकतात, पी. चिदंबरम यांची प्रतिक्रिया
स्तनाचा कर्करोगाची लक्षणे
सुरुवातीला हा रोग स्पष्टपणे दिसत नाही, त्यामुळे महिलांनी स्वतःच्या स्तनाचे नियमितपणे निरीक्षण करणे आवश्यक आहे. काही सामान्य लक्षणे खालीलप्रमाणे आहेत:
स्तनात गाठ किंवा गोळ्यासारखी उभारणी
ही सर्वात स्पष्ट लक्षणांपैकी एक आहे. गाठ लहान, कडक किंवा गडद असू शकते.
स्तनाचे आकार किंवा रूप बदलणे
एक स्तन दुसऱ्या पेक्षा वेगळ्या आकाराचे वाटू लागल्यास त्वरित तपासणी करणे गरजेचे आहे.
त्वचेवर खाच, लालसरपणा किंवा खवखवणे
स्तनाची त्वचा आकुंचन किंवा खवखवणे अनुभवत असेल, तर हे लक्षण गंभीर ठरू शकते.
स्तनातून द्रव किंवा रक्त
कोणत्याही प्रकारचा अस्पष्ट किंवा रक्ताळलेला द्रव स्तनातून येणे चिंताजनक आहे.
वक्षस्थलातील सूज, दुखणे किंवा गांठ
लसिका ग्रंथींमध्ये सूज किंवा गांठ जाणवणे मेटास्टेसिसची शक्यता दर्शवू शकते.
जोखमीचे घटक (Risk Factors)
स्तनाचा कर्करोग कोणालाही होऊ शकतो, परंतु काही घटक जोखमीला वाढवतात.
वय: 50 वर्षांनंतर स्तनाचा कर्करोगाचा धोका लक्षणीयपणे वाढतो.
कौटुंबिक इतिहास: जर कुटुंबातील कोणालाही स्तनाचा कर्करोग झाला असेल, तर धोका जास्त असतो.
हार्मोनल बदल: प्रीमेनोपॉज किंवा हार्मोन थेरपी घेतल्यास धोका वाढतो.
जीवनशैली: असंतुलित आहार, जास्त मद्यपान, व्यायामाचा अभाव हे धोका वाढवू शकतात.
गर्भधारणा आणि स्तनपान: कमी संख्येची गर्भधारणा किंवा नसलेली गर्भधारणा स्तन कर्करोगासाठी जोखमीचे कारण असू शकते.
स्तनाचा कर्करोग निदान कसा केला जातो?
लवकर निदान हा स्तन कर्करोगावर प्रभावी उपचार करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. निदान पद्धती खालीलप्रमाणे:
सेल्फ-एक्झाम (Self-exam):
महिन्यातून एकदा स्तनाचे निरीक्षण करणे गरजेचे आहे. स्तनात कोणतीही गाठ, सूज, किंवा त्वचेतील बदल आढळल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
मॅमोग्राफी (Mammography):
ट्यूमर लवकर शोधण्यासाठी हा सामान्य पद्धत आहे. विशेषतः 40 वर्षांवरील महिलांसाठी नियमित मॅमोग्राफी करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
अल्ट्रासाऊंड आणि MRI:
गाठे आणि टिश्यू संरचनेची तपासणी करण्यासाठी. हे विशेषतः जाड स्तन असलेल्या महिलांसाठी उपयुक्त आहे.
बायोप्सी (Biopsy):
बायोप्सीद्वारे पेशींची तपासणी केली जाते आणि कर्करोगाची पुष्टी होते.
उपचार पद्धती
स्तनाचा कर्करोग उपचाराची निवड ट्यूमरच्या प्रकार, आकार, प्रसार आणि रुग्णाच्या आरोग्यावर अवलंबून असते.
शस्त्रक्रिया (Surgery):
ट्यूमर किंवा संपूर्ण स्तन काढणे.
स्तन जतन करण्याची शस्त्रक्रिया (Lumpectomy) किंवा संपूर्ण स्तन काढण्याची शस्त्रक्रिया (Mastectomy) ही मुख्य पद्धती आहेत.
किरणथेरपी (Radiation Therapy):
कर्करोग पेशी नष्ट करण्यासाठी वापरली जाते.
शस्त्रक्रिये नंतर ट्यूमर पुन्हा वाढू नये म्हणून वापरली जाते.
रासायनिक उपचार (Chemotherapy):
संपूर्ण शरीरातील कर्करोग पेशींवर प्रभाव टाकण्यासाठी.
काही महिलांना शस्त्रक्रियेपूर्वी ट्यूमर कमी करण्यासाठी दिली जाते.
हार्मोनल थेरपी:
विशिष्ट हार्मोन्सची पातळी नियंत्रित करण्यासाठी वापरली जाते.
प्रगत किंवा हॉर्मोन रिस्पॉन्सिव्ह ट्यूमरवर प्रभावी.
लक्ष्यभूत थेरपी (Targeted Therapy):
विशिष्ट पेशींवर उपचार करणारी आधुनिक पद्धत.
हे उपचार रोगाच्या जैविक गुणधर्मांवर आधारित असतात.
प्रतिबंधक उपाय आणि जीवनशैली
स्तनाचा कर्करोग टाळण्यासाठी किंवा जोखमी कमी करण्यासाठी काही उपाय आहेत:
नियमित व्यायाम: 30 मिनिटे चालणे, योगा किंवा हलका व्यायाम फायदेशीर.
संतुलित आहार: फळ, भाज्या, संपूर्ण धान्य, कमी साखर आणि कमी चरबीचा आहार.
मद्यपान व धूम्रपान टाळा: हे स्तन कर्करोगाचा धोका कमी करते.
सेल्फ-एक्झाम: महिन्यातून एकदा स्वतः तपासणी करणे.
नियमित मॅमोग्राफी: डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार तपासणी करणे.
स्तनाचा कर्करोगावरील जागरूकता
स्तनाचा कर्करोगाविषयी जनजागृती करणे खूप महत्त्वाचे आहे. महिला आणि पुरुषांनी याबाबत माहिती असणे गरजेचे आहे, कारण लवकर निदान केल्यास उपचार यशस्वी होतात.
जागतिक स्तरावर: WHO नुसार, स्तनाचा कर्करोग हा महिलांमध्ये मृत्यूचे मुख्य कारण आहे.
भारतामध्ये: प्रत्येक वर्षी हजारो महिला स्तनाचा कर्करोगाच्या अटकेने ग्रस्त होतात, परंतु जागरूकता आणि तपासणीने बरेच जीव वाचवता येतात.
स्तनाचा कर्करोग हा गंभीर रोग असला तरी, योग्य माहिती, नियमित तपासणी आणि योग्य उपचारांमुळे त्यावर नियंत्रण ठेवता येऊ शकते. महिलांनी स्वतःची काळजी घेणे, नियमित तपासणी करणे आणि डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.स्तनाचा कर्करोगाविषयी जनजागृती, नियमित तपासणी आणि सकारात्मक जीवनशैली स्वीकारल्यास, या रोगाशी लढण्याची शक्यता अधिक वाढते.
स्तनाचा कर्करोग हा भारतात महिलांमध्ये सर्वाधिक आढळणारा कर्करोग आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) २०२५ च्या अहवालानुसार, भारतात स्तनाचा कर्करोग हा महिलांमध्ये सर्वाधिक आढळणारा कर्करोग आहे.
भारतातील स्तनाचा कर्करोग – २०२५ च्या अंदाजानुसार
स्तनाचा कर्करोगाच्या नवीन प्रकरणांची संख्या: २,३२,८३२
स्तनाचा कर्करोगामुळे होणारे मृत्यू: ४२,१७० महिलांमध्ये
पाच वर्षे वयमानानुसार सापेक्ष जीवित दर: ६६.४%
स्तनाचा कर्करोगाच्या निदानाच्या आव्हानांचा सामना
भारतामध्ये स्तनाचा कर्करोगाच्या निदानाच्या बाबतीत अनेक आव्हाने आहेत:
निदानाची कमी दर: स्तनाचा कर्करोगाच्या निदानाच्या दरात वाढ होण्याची आवश्यकता आहे.
सामाजिक अडचणी: महिलांमध्ये कर्करोगाच्या लक्षणांच्या बाबतीत जागरूकतेची कमतरता आहे.
उपाययोजना आणि जनजागृती
जागरूकता मोहिमा: महाराष्ट्रातील नागपूरमध्ये “गुलाबी महोत्सव” आयोजित करण्यात आला, ज्यामध्ये स्तनाचा कर्करोगाविषयी जनजागृती केली गेली.
तंत्रज्ञानाचा वापर: पश्चिम बंगाल सरकारने ए.आय. आधारित मोबाइल अॅप विकसित केले आहे, ज्याद्वारे स्तनाचा कर्करोगाच्या लवकर निदानासाठी मदत मिळते.
वैद्यकीय सुविधा वाढवणे: बेंगळुरूमधील किडवाई मेमोरियल इन्स्टिट्यूट ऑफ ऑन्कोलॉजीमध्ये १,२०० बेड्सची क्षमता असलेली नवीन इमारत उभारली जात आहे, ज्यामुळे कर्करोगाच्या रुग्णांची सेवा सुधारेल.
स्तनाचा कर्करोग हा भारतातील महिलांसाठी गंभीर आरोग्य समस्या आहे. लवकर निदान, जागरूकता आणि तंत्रज्ञानाचा वापर यामुळे या रोगाच्या प्रभावी उपचारात मदत होऊ शकते. महिलांनी नियमित तपासणी, योग्य आहार आणि जीवनशैलीचे पालन करून या रोगापासून बचाव करू शकतात.
read also : https://ajinkyabharat.com/how-20-30-minutes-of-exercise-can-change-your-life/
