NPD म्हणजे काय ? – Narcissistic Personality Disorder (स्वयंप्रेमी व्यक्तिमत्व विकार) ची सखोल माहिती
NPD (Narcissistic Personality Disorder) हा मानसिक आरोग्याशी संबंधित एक व्यक्तिमत्व विकार आहे, ज्यामध्ये व्यक्ती स्वतःबद्दल अत्यधिक आत्मविश्वास आणि महत्त्वाची भावना बाळगतो. अशा व्यक्तींमध्ये सहानुभूती कमी असते, इतरांच्या भावनांचा विचार करणे कठीण जाते, आणि सामाजिक, कौटुंबिक तसेच व्यावसायिक जीवनावर गंभीर परिणाम होतो.
NPD ची लक्षणे
NPD असलेल्या व्यक्तींमध्ये काही ठळक लक्षणे दिसून येतात. यामध्ये अत्यधिक आत्म-महत्त्वाची भावना असणे, इतरांच्या तुलनेत स्वतःला अधिक महत्त्व देणे, सतत प्रशंसा हवी असणे, आणि इतरांवर तिरस्कार किंवा ईर्ष्या असणे यांचा समावेश होतो. अशा व्यक्तींना इतरांची भावनाही समजत नाहीत आणि सामाजिक संबंध टिकवण्यात अडचणी येतात. उदाहरणार्थ, एखादी व्यक्ती आपले यश सतत लोकांपर्यंत पोहोचवते, परंतु इतरांच्या यशावर तिरस्कार व्यक्त करते.
NPD चे परिणाम
व्यक्तिमत्व विकारामुळे कौटुंबिक संबंध तुटू शकतात, मित्रपरिवारासोबत संघर्ष वाढू शकतो, तसेच कामाच्या ठिकाणी समस्यांचा सामना करावा लागू शकतो. अनेकदा अशा व्यक्तींमध्ये तणाव, नैराश्य किंवा इतर मानसिक आरोग्याच्या समस्याही निर्माण होतात. दीर्घकाळ NPD न घेता राहिल्यास मानसिक आणि सामाजिक जीवनावर गंभीर परिणाम होऊ शकतात.
उदाहरणासाठी:
प्रसिद्ध मानसशास्त्रज्ञ जॉन मोल्डेन यांनी NPD असलेल्या काही रुग्णांच्या केस स्टडीमध्ये म्हटले आहे की, ज्यांना सातत्याने सामाजिक नाकारले गेले आणि स्वतःच्या आत्म-महत्त्वाच्या भावना पूर्ण होऊ शकल्या नाहीत, त्यात काही रुग्ण नैराश्यातून गंभीर मानसिक संकटात गेले.
काही मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, अत्यंत गंभीर आणि दीर्घकालीन NPD आणि डिप्रेशन असलेल्या रुग्णांमध्ये आत्महत्येचा धोका असतो, पण हे क्वचित प्रकरणे असतात.
म्हणजेच, NPD हा स्वतःवर प्रेमाचा विकार आहे, परंतु तो स्वतःच्या जीवनात आणि इतरांसोबतच्या संबंधांमध्ये गंभीर अडचणी निर्माण करू शकतो, आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये नैराश्य वाढल्यास गंभीर परिणाम होऊ शकतात.
कारणे आणि जोखीम घटक
NPD होण्याची कारणे अनेक आहेत. आनुवंशिक घटक, म्हणजेच कुटुंबात असे व्यक्तिमत्व विकार असणे, बालपणीचे अनुभव जसे पालकांकडून अत्यधिक किंवा कमी प्रेम मिळणे, आणि सामाजिक-सांस्कृतिक वातावरण हे महत्वाचे आहेत. बालवयात सतत प्रशंसा किंवा टीका मिळणे देखील NPD निर्माण करण्यास कारणीभूत ठरू शकते.
उपचार व व्यवस्थापन
NPD चे उपचार मुख्यत्वे सल्लामसलत (Psychotherapy), कॉग्निटिव्ह बिहेविअरल थेरपी (CBT), समूह थेरपी, आणि आवश्यकतेनुसार औषधोपचार यावर आधारित असतात. थेरपीच्या माध्यमातून व्यक्ती आपल्या विचारसरणीवर काम करू शकते, भावनांचे व्यवस्थापन शिकू शकते, आणि सामाजिक कौशल्ये सुधारू शकते.
जीवनशैली सुधारणा
व्यक्ती NPD असली तरी योग्य मार्गदर्शन आणि प्रयत्नांमुळे जीवन सुधारू शकते. स्वतःची सकारात्मक ओळख तयार करणे, इतरांच्या भावना समजून घेण्याचा प्रयत्न करणे, सहानुभूती वाढवणे, आणि वैयक्तिक संबंधांमध्ये संयम दाखवणे महत्त्वाचे ठरते.
निष्कर्ष
NPD फक्त “स्वतःवर प्रेम करणं” नाही, तर मानसिक आरोग्याशी संबंधित गंभीर व्यक्तिमत्व विकार आहे. योग्य उपचार आणि मार्गदर्शन मिळाल्यास व्यक्ती न केवल स्वतःच्या जीवनात सुधारणा करू शकते, तर इतरांसोबतचे संबंधही मजबूत करू शकते. त्यामुळे या विकाराची ओळख, लक्षणे आणि उपचार पद्धती जाणून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.
read also : http://ajinkyabharat.com/beed-jilhiyati-third-suicide/
