मेहंदी लावली म्हणून विद्यार्थिनींना शाळेबाहेर!

मेहंदी

मुंबईतील संतापजनक प्रकार : हातावर मेहंदी लावली म्हणून विद्यार्थिनींना वर्गाबाहेर! पालकांचा संताप; शिक्षण विभागाने शाळेला दिली नोटीस

मुंबई :  नुकताच दिवाळीचा सण पार पडला. मेहंदी महाराष्ट्रभरात रोषणाई, आनंद, मिठाई आणि संस्कारांनी सजलेले दिवस नुकतेच संपले. विशेषत: मुलींना दिवाळीत मेहंदी काढण्याची आनंददायी परंपरा आहे. छोट्या मुलीपासून ते महिलांपर्यंत हातावर मेहंदी फुलते आणि या सणाची शोभा वाढते. मात्र, या संस्कृतीचेच शिक्षण घेत असताना एका शाळेने त्याच संस्कृतीवर जणू कुऱ्हाड चालवली आहे.

मुंबईतील चेंबूर परिसरातील सेंट अँथनी गर्ल्स हायस्कूलमध्ये असा धक्कादायक प्रकार घडला आहे ज्याने विद्यार्थ्यांप्रती शाळेची दृष्टिकोनावर गंभीर प्रश्नचिन्ह उभे केले आहे. दिवाळीनंतर शाळा सुरू झाल्यानंतर हातावर मेहंदी टिकून आल्यामुळे तब्बल १५ ते २० विद्यार्थिनींना वर्गाबाहेर काढण्याचा प्रकार समोर आला आहे.

या घटनेनंतर पालकांनी संताप व्यक्त केला असून शिक्षण विभागाने या प्रकरणाची गंभीर दखल घेत शाळेला नोटीस बजावली आहे. एका दिवसात खुलासा देण्याचे आदेशही शाळेला देण्यात आले आहेत.

Related News

घटना नेमकी कसली?

दिवाळी सुट्टीनंतर विद्यार्थिनी शाळेत नियमितपणे येऊ लागल्या. काही मुलींनी दिवाळीच्या सणानिमित्त हातावर मेहंदी लावली होती. काहींच्या हातांवरची मेहंदी पूर्ण पुसली गेली होती, तर काहींच्या हातांवर मेहंदीची हलकी छटा दिसत होती.

मात्र, शाळेमध्ये प्रवेश करताना मुलींच्या हातांची तपासणी करण्यात आली. हातावर मेहंदी दिसताच मुलींना थेट सांगण्यात आले —
“मेहंदी आहे, तुमचा प्रवेश नाही, बाहेर उभे रहा!”

मेहंदी ठेवण्याचा गुन्हा मानत, विद्यार्थिनींना वर्गात बसू दिले गेले नाही. जणू काही अत्यंत गंभीर शिस्तभंग केला आहे, असा वागणूक विद्यार्थिनींना देण्यात आली.

या वागणुकीने विद्यार्थी आणि पालक दोघेही हादरले. आपल्या मुलींची शिक्षणावरून नालस्ती होताना पाहून पालकांनी शाळेच्या निर्णयावर संताप व्यक्त केला.

शाळेचा दावा : ‘नियमावलीत मेहंदीला बंदी’

मुलींना वर्गाबाहेर काढताना शाळेच्या कर्मचाऱ्यांनी नियमावली दाखवली व सांगितले की शाळेत मेहंदी बंधनकारकपणे बंदी आहे. पालकांनी मात्र प्रतिप्रश्न केला  “दिवाळीच्या पार्श्वभूमीवर थोडीफार मेहंदी राहिली तर ती एवढी गुन्हा आहे का?” काही पालकांनी विचारले की, शाळेत खरोखर लिखित नियम आहे का? तो पूर्वी का सांगितला नाही? यावर शाळेकडून स्पष्ट उत्तर दिले गेले नाही. उलटसुलट स्पष्टीकरण देण्यात आले, असे पालक सांगतात.

पालकांत प्रचंड नाराजी : “संस्कारांवर बंदी? हा कसला शिस्तीचा अर्थ!”

पालकांनी शाळेच्या वागणुकीला संस्कृतीविरोधी व अत्याचारी म्हटले.

एका पालकाने संताप व्यक्त करत म्हटले  “मेहंदी ही भारतीय संस्कृती आणि सणाचा भाग आहे. मुलींना अपमानित करून शिस्त शिकवायची असेल तर ही शाळा नाही, तुरुंग चालवला आहे काय?”

दुसऱ्या पालकाची प्रतिक्रिया  “शाळा संस्कार देतात की संस्कारांवर बंदी घालतात? मुलींना अपराध्यासारखे उभे करणे अत्यंत चुकीचे आहे.”

काही पालकांनी तर थेट व्यवस्थापनाला जाब विचारण्यासाठी शाळेत धाव घेतली. त्या वेळीही शाळा प्रशासनाने थेट खुलासा देण्याऐवजी टाळाटाळ केल्याचे दिसले.

शिक्षण विभागाने घेतली दखल

स्थानिक संघटनांच्या निदर्शनात ही बाब आल्यानंतर शिक्षण विभागाला कळविण्यात आले. त्यानंतर शिक्षण निरीक्षक (उत्तर) डॉ. मुश्ताक शेख यांनी तत्काळ कारवाई करत शाळेला नोटीस बजावली.

नोटीसमध्ये शाळेला विचारले आहे

  • विद्यार्थ्यांना वर्गाबाहेर का काढले?

  • कसल्या नियमावरून अशी शिक्षा दिली?

  • हा निर्णय योग्य होता का?

तसेच २४ तासांत खुलासा द्यावा, असे आदेश दिले आहेत.

ही पहिलीच वेळ नाही! कल्याणमध्ये याच महिन्यात ‘टिळा-धागा’ बंदी

लक्षात घेण्यासारखी बाब म्हणजे यापूर्वीही मुंबईजवळ कल्याणमधील एका शाळेने धार्मिक चिन्हे दाखवण्यास बंदी घातली होती. तिथे विद्यार्थ्यांना टिळा लावणे आणि हातात धागा बांधणे बंदी होती.

या नियमावरून मोठा वाद निर्माण झाला आणि पालकांनी तेथेही आंदोलन केले. आता चेंबूरमधील प्रकारामुळे ही चर्चा पुन्हा पेटली आहे  शाळांचा उद्देश शिस्त का की संस्कृती मोडून काढणे?

तज्ज्ञांचे मत : शिस्तीच्या नावाखाली अतिरेकी वागणूक?

शैक्षणिक तज्ञांचे म्हणणे आहे की शाळेत शिस्त असावी, पण संस्कृती, परंपरा आणि विद्यार्थ्यांचा सन्मान अबाधित ठेवतच. मनोविज्ञानी सांगतात  “विद्यार्थ्यांना अशा प्रकारे अपमानित करणे त्यांच्या मानसिक विकासावर परिणाम करते. शिस्तीच्या नावाखाली अपमान करणे अजिबात योग्य नाही.”

कायदेशीर दृष्टीकोन : विद्यार्थ्यांचे हक्क कुठे?

शिक्षणाचा हक्क कायदा (RTE) स्पष्ट सांगतो —

  • शाळा विद्यार्थ्यांना भावनिक किंवा मानसिक त्रास देऊ शकत नाही

  • लहान कारणांवर शारीरिक/मानसिक दंड देणे शिक्षा आहे

  • शिस्तीची शिक्षा ‘मानवी पद्धतीने’ असावी

विद्यार्थिनींना वर्गाबाहेर काढणे म्हणजे मानसिक शिक्षा — जी कायद्याविरोधात असल्याचे वकील सांगत आहेत.

विद्यार्थिनींचा अनुभव : “आम्ही रडलो, आम्हाला खूप वाईट वाटलं”

पालकांच्या म्हणण्यानुसार काही मुली घरी येऊन रडल्या. एका विद्यार्थिनीने आईला सांगितले  “सगळ्यांसमोर बाहेर काढलं, सगळ्यांनी आमच्याकडे बघितलं. आम्ही काही चूक केली नव्हती…” या वयात मिळणारा हा धक्का दीर्घकाळ स्मरणात राहू शकतो.

समाजातील चर्चा : संस्कृति vs मॉडर्न शिस्त?

या घटनेने सोशल मीडियावरही चर्चा पेटली

  • “मेहंदीवर बंदी ठेवणार तर दिवाळी साजरी करू नका काय?”

  • “भारतीय शाळा आणि भारतीय संस्कृतीत संघर्ष कशासाठी?”

  • “शिस्त म्हणजे आदर, अपमान नव्हे.”

काही लोकांनी मात्र शाळेच्या बाजूने मत व्यक्त करत सांगितले

  • “नियम असतात तर पाळायला हवेत.”

  • “ड्रेस कोडप्रमाणे ‘बॉडी कोड’ असू शकतो.”

परंतु विरोधकांचा सवाल कायम

“नियम बनवताना संस्कृतीचा सन्मान कुठे आहे?”

या प्रकारातून मिळणारे धडे

प्रश्नमुद्दा
शाळेची शिस्त महत्त्वाची का?हो, पण मानवी दृष्टिकोनासह
संस्कृतीची भूमिका?विद्यार्थ्यांच्या मनात अभिमान निर्माण करणे
पालकांचा सहभाग?व्यवस्थापनावर नियंत्रण ठेवणे आवश्यक

मुंबईसारख्या महापालिका व शिक्षण केंद्रात मेहंदी सारख्या निरपराध परंपरेला गुन्हा ठरवणे ही अत्यंत दुर्दैवी बाब आहे. शिक्षण हे मुलांच्या विकासासाठी आहे. त्यांना अपमानित करून संस्कार देता येत नाहीत.

शाळा-व्यवस्थापनाची जबाबदारी म्हणजे

  • विद्यार्थ्यांच्या भावनांचा आदर

  • संस्कृतीचे भान

  • शिस्तीचे मानवी मूल्य

या प्रकरणावर शिक्षण विभागाने त्वरित कारवाई करून योग्य दिशेने पाऊल टाकले आहे. आता पाहणे महत्त्वाचे आहे की शाळा याचा योग्य खुलासा देते की हा मुद्दा आणखी भडकतो.

एकूणच, या घटनेमुळे भारतीय शिक्षण प्रणालीतील शिस्तीची परिभाषा, विद्यार्थ्यांवरील वागणूक आणि संस्कृतीविषयीच्या दृष्टिकोनावर मोठी चर्चा सुरू झाली आहे.

read also:https://ajinkyabharat.com/early-action-in-manipur-kills-4-terrorists/

Related News