सोयाबीन गेले, कपाशी व तुरीवर रोगांचा हल्ला
परिसरातील परिस्थिती: पिंप्री खुर्द परिसरातील शेतकरी यंदाच्या खरीप हंगामातून गंभीर आर्थिक अडचणीत सापडले आहेत. यावर्षी सुरुवातीला पावसामुळे सर्व पिके चांगली लागली होती, त्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये मोठा उत्साह होता. अनेकांनी सोयाबीन, कपाशी आणि तुरीसाठी लाखो रुपये खर्च केले, परंतु अति पावसाने आणि अचानक थांबलेल्या पावसाने ही सर्व मेहनत वाया गेली. सोयाबीनचे बहुतेक पीक सडले, काही शेतकऱ्यांनी उरलेले पिक काढले तरी उत्पादन अत्यल्प झाले. कपाशीचे झाडे वाढली तरी फलधारणा झाली नाही; हरणे, वानरे आणि डुक्कर यांचा त्रास वाढला. तुरीची झाडे सध्या चांगली दिसली तरी भविष्यातील उत्पादनाबाबत शेतकऱ्यांना खात्री नाही. त्यामुळे परिसरातील शेतकरी मानसिक खचला आहे आणि घरातील दिवाळी साजरी करण्याचे साधनही त्यांच्याकडे नाही. या सर्व परिस्थितीमुळे शेतकरी संघटना आणि स्थानिक लोकप्रतिनिधींना तत्काळ हस्तक्षेप करून मदत करण्याची गरज आहे.
अकोट तालुक्यातील पिंप्री खुर्द परिसरात यंदाच्या खरीप हंगामाने शेतकऱ्यांना अक्षरशः झोप उडवली आहे. मागील काही वर्षांच्या तुलनेत यावर्षी पावसाचा जोर जास्त होता. सुरुवातीला पावसाचे आगमन वेळेवर झाले, त्यामुळे शेतकऱ्यांनी उत्साहात पेरणी केली. परंतु पावसाचा अतिरेक आणि नंतर आलेला थांबा या दोन्ही गोष्टींनी पिकांची वाट लावली. शेतकऱ्यांनी अतोनात खर्च करून सोयाबीन, कपाशी आणि तूर यांची लागवड केली होती. मात्र आता खरीप संपताना, बहुतेक शेतकऱ्यांच्या हातात शून्य आले आहे. यामुळे यावर्षीची दिवाळी शेतकऱ्यांसाठी अक्षरशः अंधारात जाण्याची शक्यता आहे.
सुरुवातीला दिलासा – शेवटी निराशा
यंदा मृग नक्षत्रात पाऊस आला आणि बहुतांश शेतकऱ्यांनी पेरणी केली. पारंपरिक अनुभव असा की मृग नक्षत्रात झालेली पेरणी ही हमखास चांगले उत्पादन देणारी असते. त्यामुळे सुरुवातीला सर्वत्र समाधानाचे वातावरण होते. हिरवीगार पिके, बहरलेली सोयाबीन, वाढलेली कपाशी आणि तूरीच्या झाडांवर उमलणारी फुले — पाहून शेतकऱ्यांनी दिलखुलास गुंतवणूक केली. पिकांना खत, औषधे, मजुरी आणि कीटकनाशके या सगळ्यावर खर्चाचा ओघ वाढला. काही शेतकऱ्यांनी तर कर्ज काढूनही शेतीत गुंतवणूक केली. पण हंगामाच्या मध्यातच निसर्गाने आपला राग दाखवला. अति पावसामुळे शेतात पाणी साचले, झाडांची मुळे कुजली, सोयाबीनची शेंगा काळवंडल्या, तर कपाशीच्या झाडांनी वाढ तर घेतली पण फलधारणा झाली नाही.
Related News
‘बुद्ध आणि त्यांचा धम्म’ ग्रंथ पठणाचा समारोपीय कार्यक्रम अकोटमध्ये उत्साहात संपन्न ,200 रुपयांचा त्याग हा केवळ दान नाही
सी. एस. परमेश्वर यांची इंडो-अमेरिकन सोसायटीच्या अध्यक्षपदी निवड
अकोट तालुक्यातील संत्रा-केळी बागांचे अतिवृष्टीमुळे नुकसान, 2 वर्षांपासून संत्र्याचे उत्पादन घटत चालले आहे
2 सैनिक ठार, पाकिस्तानी चौक्यांवर अफगाण ताबा”
अमिताभ बच्चन रुग्णालयात कोमात असताना रेखाचा भावनिक भेट, 1982 मध्ये ‘कुली चित्रपट
गॅस तुटवडा सणासुदीच्या आधी अकोटमधील ग्राहकांसाठी मोठा फटका” 2 गॅस एजन्सीं
अकोला जिल्हा क्रिकेट स्पर्धा 2025
मयुरी वाघ घटस्फोट: माझ्या आईला सकाळी 10 वाजेपर्यंत फोन केला नाही तर ती घाबरायची.
मध्य रेल्वे मेगाब्लॉक 30 तास: दिवाळीपूर्वी मुंबईकरांचा त्रास
खाजगी कंपनीच्या डांबरामुळे 14 बकऱ्या गंभीर जखमी; प्रशासनाची दखल अपेक्षित
डोनाल्ड ट्रम्प यांचे स्वप्न राहिले 8 वर्षापासून अधुरे
3 कारणं ज्यामुळे दीपिका पादुकोणची ‘8 तास शिफ्ट’ मागणी ठरली चर्चेचा विषय
सोयाबीनचे ‘सोने’ आता मातीमोल
पिंप्री खुर्द परिसरातील शेकडो एकरांवरील सोयाबीनचे पीक पूर्णतः सडून गेले आहे. काही शेतकऱ्यांनी शेवटचा प्रयत्न म्हणून नाईलाजाने पिके काढली, परंतु उत्पादन अत्यल्प — एकरी तीन ते चार क्विंटलपर्यंतच आले. या उत्पादनातून खर्च निघणे तर दूरच, कर्ज फेडायचे कसे हा मोठा प्रश्न समोर आला आहे.
शेतकरी प्रमोद भगत सांगतात, “माझे जवळपास पाच एकर सोयाबीन होते. मात्र ते पूर्णपणे वाया गेले. तरीसुद्धा जे काही शिल्लक होते ते काढले, पण जेमतेम एकरी दोन क्विंटलच मिळाले. खर्चच निघाला नाही. आता रब्बी पिकासाठी पैसा नाही. शासनाने तत्काळ मदत केली नाही तर पुढचा हंगाम हाती येणार नाही.”
कपाशीला रोग आणि प्राण्यांचा त्रास
कपाशीचे पीक दिसायला हिरवेगार असले तरी त्यावर फुलधारणा नाही. जिथे झाली तिथेही हरणे, डुक्कर आणि वानरांच्या उपद्रवामुळे उत्पादन धोक्यात आले आहे. बोंड अळीचा हल्ला अनेक ठिकाणी वाढला आहे.
दादा भाऊ धुर्वे म्हणतात, “अति पावसामुळे माझे सोयाबीन पूर्ण सडले. मग मी कपाशीची लागवड केली, पण तिचेही तेच हाल झाले. झाडे वाढली पण फुले टिकली नाहीत. प्राणी पिके फस्त करत आहेत. दिवाळी जवळ आली आहे, पण घरात काहीच नाही. सण साजरा करायचा तरी कसा?”
शेतकरी म्हणतात की, मागील वर्षी ज्या कपाशीच्या एका एकरातून ७ ते ८ क्विंटल मिळाले, तिथे यंदा ३ क्विंटलसुद्धा मिळण्याची शक्यता नाही.
तुरीचेही भविष्य अनिश्चित
सध्यातरी काही तुरीची झाडे चांगली दिसत असली तरी रोगांचा प्रादुर्भाव आणि हवामानातील अनियमितता पाहता ती शेवटपर्यंत टिकेल याची खात्री कोणी देऊ शकत नाही. फुलधारणेनंतर सतत ओलसर वातावरण राहिल्यास तुरीवर अळ्या आणि फुलकिड्यांचा हल्ला वाढतो. त्यामुळे शेवटच्या टप्प्यात उत्पादनात घट होण्याची शक्यता आहे.
आर्थिक संकटाचा पगडा
शेतकरी वर्ग पूर्णपणे मानसिक खचला आहे. सोयाबीन विकून घरखर्च भागवायचा आणि रब्बी पिकाची तयारी करायची असा शेतकऱ्यांचा नेहमीचा हिशोब असतो. परंतु यावर्षी सोयाबीनच मिळाले नाही. बँकांचे हप्ते, कर्ज, खत-बियाणे विक्रेत्यांची देणी या सगळ्यांचा भार आता त्यांच्या माथी आहे.
एका शेतकऱ्याने सांगितले, “सोयाबीनचे पैसे मिळाले असते तर कपाशीवर औषधं देऊन तुरी टिकवता आली असती. पण आता दोन्ही हातांनी नुकसान झालं. गावात सर्वत्र नैराश्याचं वातावरण आहे.”
शासन यंत्रणा ‘भ्रमात’, शेतकरी ‘संभ्रमात’
स्थानिक शेतकरी संघटनांच्या मते, शासनाने अद्याप नुकसानग्रस्त पिकांचे पंचनामे पूर्ण केलेले नाहीत. तालुक्यातील कृषी विभागाने पिकांचे नुकसान कागदोपत्री कमी दाखवले असल्याचा आरोप शेतकऱ्यांकडून केला जात आहे.
कृषी विभागाकडून मात्र सांगण्यात येत आहे की, “सर्व पंचनामे टप्प्याटप्प्याने सुरू आहेत. शेतकऱ्यांना मदतीसाठी शासन निश्चितच प्रयत्नशील आहे.”
पण शेतकऱ्यांना हे आश्वासन पुरेसे नाही. अनेकांना अजूनही मागील वर्षाच्या विमा योजनेचे पैसे मिळालेले नाहीत. त्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये तीव्र नाराजी आहे.
शेतकऱ्यांची मागणी – “तत्काळ मदत हवीच”
स्थानिक शेतकरी प्रतिनिधींची प्रमुख मागणी पुढीलप्रमाणे आहे:
तत्काळ नुकसान भरपाई जाहीर करावी.
पिकविमा योजनेचे थकित पैसे शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा करावेत.
कर्जमाफी आणि व्याजमाफी जाहीर करावी.
वन्य प्राण्यांच्या उपद्रवावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उपाययोजना करावी.
बियाणे व खतांसाठी अनुदान द्यावे, जेणेकरून रब्बी हंगामात शेती पुन्हा सुरू करता येईल.
दिवाळीचा सण – पण घरात अंधार
पिंप्री खुर्द परिसरातील बहुतेक शेतकऱ्यांच्या घरात या दिवाळीत आनंद नाही. साधारणपणे या काळात बाजारात कपाशी आणि सोयाबीन विक्रीची लगबग दिसते. पण यंदा बाजारपेठ सुनसान आहे.
महिलांच्या चेहऱ्यावर चिंता स्पष्ट दिसते. दिवाळीसाठी लागणारे नवीन कपडे, फराळ, घरातील रंगकाम – सगळे थांबले आहे. काही कुटुंबांनी मुलांच्या शिक्षणासाठी काढलेले पैसे वापरून घरखर्च भागवला आहे.
हवामान बदलाचा वाढता परिणाम
पिंप्री खुर्द परिसर हा शेतीप्रधान आहे. बहुतांश शेतकरी पावसावर अवलंबून आहेत. गेल्या काही वर्षांपासून हवामानातील अनियमिततेचा थेट परिणाम पिकांवर होत आहे. कधी अतिवृष्टी, कधी पिकांच्या वाढीच्या काळात दुष्काळ – अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांचे नियोजन धोक्यात येते.
कृषी तज्ज्ञांच्या मते, “हवामान बदलाचा दीर्घकालीन परिणाम पाहता पिकांचे पॅटर्न बदलण्याची वेळ आली आहे. सोयाबीन-कपाशीच्या ऐवजी शेतकऱ्यांनी हवामानाशी सुसंगत पर्यायी पिकांचा विचार करावा.”
स्थानिक नेत्यांची भूमिका
गावातील काही लोकप्रतिनिधींनी शेतकऱ्यांच्या अडचणींकडे लक्ष वेधले आहे. त्यांनी शासनाकडे तातडीने मदतीची मागणी केली आहे.
“शेतकरी हा देशाचा कणा आहे. पिके नष्ट झाल्यामुळे त्यांचा सण बिघडला आहे. शासनाने तात्काळ उपाययोजना करून आर्थिक मदत देणे अत्यावश्यक आहे,”
असे एका स्थानिक सदस्याने सांगितले.
शेतकऱ्यांची हाक – “आमच्यासाठीही उजेड आणा”
दिवाळी म्हणजे प्रकाशाचा सण. पण पिंप्री खुर्दमधील शेतकऱ्यांसाठी हा सण अंधार घेऊन येतो आहे.
जमिनीवर मेहनत करूनही हातात काहीच नाही, अशी त्यांची व्यथा आहे. सरकारकडून जर तात्काळ मदत मिळाली नाही, तर रब्बी पिकांची तयारीही होऊ शकणार नाही.
एका वृद्ध शेतकऱ्याने शेवटी एवढंच सांगितलं –
“दरवर्षी आम्ही भूमीत सोने पेरतो, पण यावर्षी भूमीने अश्रू परत दिले. देव, सरकार, कोणी तरी ऐकावं — आमच्यासाठीही एक दिवा लावा.”
पिंप्री खुर्द परिसरातील परिस्थिती ही केवळ एका गावाची कथा नाही, तर महाराष्ट्रातील अनेक भागांतील शेतकऱ्यांचे वास्तव आहे. निसर्गाच्या बदलत्या रौद्र रूपासोबत संघर्ष करत, जगण्याची लढाई लढणारा शेतकरी पुन्हा एकदा संकटात सापडला आहे. शासनाने जर या वेळी ठोस पावले उचलली नाहीत, तर दिवाळीच नव्हे तर संपूर्ण शेतीव्यवस्था अंधारात जाईल, हे नक्की.
read also : https://ajinkyabharat.com/balapurchayas-glorious-history-of-navsanjeevani/
