भारतीय घरांमध्ये पोळी हा रोजच्या जेवणाचा अविभाज्य भाग आहे. सकाळपासून रात्रीपर्यंत भाजी–पोळी किंवा वरण–भात असा आहार बहुतेक कुटुंबांमध्ये पाहायला मिळतो. मात्र अनेकदा रात्री बनवलेल्या पोळ्या उरतात आणि त्या दुसऱ्या दिवशी सकाळी खाल्ल्या जातात. काही घरांमध्ये शिळी पोळी खाणे आरोग्यासाठी चांगले मानले जाते, तर काही ठिकाणी ती फेकून दिली जाते.
खरंतर, शिळी पोळी आरोग्यासाठी फायदेशीर की हानिकारक, हे पूर्णपणे तिच्या सेवनाच्या वेळेवर, साठवणुकीच्या पद्धतीवर आणि हवामानावर अवलंबून असते. आयुर्वेदातही शिळ्या अन्नाविषयी काही ठरावीक नियम सांगितले आहेत. योग्य नियम पाळले तर शिळी पोळी उपयुक्त ठरू शकते, अन्यथा ती गंभीर आजारांचे कारण ठरू शकते.
आयुर्वेद काय सांगतो?
आयुर्वेदानुसार, रात्री तयार केलेली आणि दुसऱ्या दिवशी सकाळी खाल्लेली पोळी (जर योग्यरीत्या साठवलेली असेल तर) काही प्रमाणात पचनासाठी उपयुक्त ठरू शकते. विशेषतः मधुमेह असलेल्या व्यक्तींना योग्य प्रमाणात शिळी पोळी फायदेशीर मानली जाते, कारण तिचा ग्लायसेमिक इंडेक्स तुलनेने कमी असतो.
Related News
जेवल्यावर लगेच सुस्ती का येते? मेंदू, पचनसंस्था आणि हार्मोन्समधील गुपित कनेक्शन उलगडलं!
हिंगाशिवाय डाळ अपूर्ण! 90% लोकांना माहीत नाही हे वैज्ञानिक कारण
काळे डाग असलेले कांदा खाल्ल्याने होऊ शकतात हे धोके, आजच सावध व्हा!
नारळपाणी फायदे आणि तोटे: जाणून घ्या कोणासाठी लाभदायक आणि कोणासाठी घातक
Toor Dal Dangerous Effects ‘धोकादायक’ प्रभाव: 5 प्रकारच्या लोकांसाठी ठरू शकते आरोग्यविषयक संकट | Toor Dal Dangerous Effects
भारतीय आहार : 5 कारणे जे त्याला आरोग्यासाठी धोका बनवतात – आयसीएमआरने दिला इशारा
मात्र आयुर्वेदात हे देखील स्पष्टपणे सांगितले आहे की, अतीशय जुने, दुर्गंधीयुक्त, ओलसर किंवा बुरशी लागलेले अन्न हे ‘विषारी’ मानले जाते. त्यामुळे अशा अन्नाचे सेवन टाळणे अत्यंत गरजेचे आहे.
शिळी पोळी खाण्याचे संभाव्य नुकसान
1) फूड पॉइजनिंगचा धोका
जर पोळी बनवल्यानंतर 12 ते 15 तासांपेक्षा जास्त काळ उघड्यावर किंवा अयोग्य पद्धतीने ठेवली गेली असेल, तर त्यावर जिवाणू वाढण्याची शक्यता वाढते. अशी पोळी खाल्ल्यास पोटात जंतुसंसर्ग होऊ शकतो.
याचे दुष्परिणाम म्हणजे:
उलट्या
जुलाब
पोटदुखी
ताप
अशक्तपणा
विशेषतः लहान मुले, वृद्ध व्यक्ती आणि आजारी लोकांसाठी हा धोका अधिक गंभीर ठरू शकतो.
2) पचनाच्या समस्या
शिळी पोळी ताज्या पोळीपेक्षा जास्त घट्ट आणि कोरडी असते. त्यामुळे ती पचायला कठीण जाते. अनेकांना शिळी पोळी खाल्ल्यानंतर:
पोटात जडपणा
गॅस
अॅसिडिटी
बद्धकोष्ठता
यासारख्या समस्या जाणवतात. ज्यांची पचनशक्ती कमकुवत आहे, त्यांनी शिळी पोळी नियमित खाणे टाळावे.
3) बुरशीचा धोका
भारतातील दमट हवामान, विशेषतः पावसाळ्यात, शिळ्या पोळीवर बुरशी पटकन वाढू शकते. ही बुरशी अनेकदा डोळ्यांना दिसतही नाही.
अशी बुरशी लागलेली पोळी खाल्ल्यास:
पोटाचा गंभीर संसर्ग
यकृतावर दुष्परिणाम
दीर्घकालीन आजार
होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
4) पोषणमूल्यांमध्ये घट
ताजी पोळी पौष्टिक असते, कारण त्यात आवश्यक जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि आर्द्रता योग्य प्रमाणात असते. मात्र वेळ जसजसा जातो तसतसे:
पोळीतील ओलावा कमी होतो
काही पोषक घटक नष्ट होतात
म्हणूनच, फक्त शिळी पोळी खाल्ल्याने शरीराला पुरेसे पोषण मिळेलच असे नाही.
शिळी पोळी खाण्याची योग्य वेळ कोणती?
तज्ज्ञांच्या मते, रात्री बनवलेली पोळी दुसऱ्या दिवशी सकाळी 8 ते 12 तासांच्या आत खाल्ली तर ती तुलनेने सुरक्षित मानली जाते, بشر्ते ती योग्यरीत्या साठवलेली असेल.12 तासांनंतर पोळी खाणे टाळावे, विशेषतः जर हवामान दमट असेल तर.
शिळी पोळी खाताना ‘या’ गोष्टी नक्की लक्षात ठेवा
साठवणूक योग्य पद्धतीने करा
पोळी नेहमी स्वच्छ, कोरड्या आणि हवाबंद डब्यात ठेवा
ओलसर कापडात गुंडाळून ठेवू नका
उघड्यावर ठेवणे टाळा
वास आणि रंग तपासा
पोळीमधून थोडासाही आंबट, कुबट किंवा वेगळा वास येत असेल तर ती खाऊ नका
रंग बदललेला दिसत असेल तर त्वरित फेकून द्या
गरम केल्याशिवाय खाऊ नका
शिळी पोळी कधीही थंड अवस्थेत खाऊ नये.
ती पूर्णपणे गरम करा
किंवा दुधात / पाण्यात उकळून घ्या
यामुळे काही प्रमाणात जंतुसंसर्गाचा धोका कमी होतो.
कोणांनी शिळी पोळी खाणे टाळावे?
लहान मुले
गर्भवती महिला
वृद्ध व्यक्ती
पचनाचे विकार असलेले रुग्ण
कमी प्रतिकारशक्ती असलेले लोक
या व्यक्तींनी शक्यतो ताजी, गरम पोळीच सेवन करावी.
शिळी पोळी पूर्णपणे वाईट आहे असे म्हणणे चुकीचे ठरेल, पण ती अंधाधुंदपणे खाणे आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकते. योग्य वेळ, योग्य साठवणूक आणि योग्य पद्धतीने गरम करून खाल्ल्यासच शिळी पोळी सुरक्षित ठरते.थोडासा निष्काळजीपणा गंभीर आजाराला आमंत्रण देऊ शकतो, त्यामुळे “अन्न वाया जाऊ नये” या विचारासोबतच “आरोग्य सुरक्षित राहिले पाहिजे” हे देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे.
