भारत हा विविधतेने नटलेला देश आहे. इथे प्रत्येक राज्याची, जिल्ह्याची आणि गावाची ओळख वेगळी आहे. काही गावे शेतीसाठी प्रसिद्ध आहेत, काही शिक्षणासाठी, तर काही परंपरा आणि संस्कृतीसाठी. मात्र गुजरातमधील मेहसाणा जिल्ह्यातील चंदनकी गाव सध्या एका अनोख्या कारणामुळे देशभरात चर्चेत आले आहे. या गावात आजही एकाही घरात चूल पेटत नाही, तरीही गावातील लोक उपाशी राहत नाहीत. उलट, रोज सर्वांना वेळेवर, पौष्टिक आणि घरगुती चवीचे जेवण मिळते.
हे ऐकून अनेकांना प्रश्न पडतो – घरात स्वयंपाकच होत नसेल, तर मग जेवण बनतं कुठे? या प्रश्नाचं उत्तर आहे – कम्युनिटी किचन, म्हणजेच सामूहिक स्वयंपाकगृह.
चंदनकी गाव : लोकसंख्या घटली, समस्या वाढल्या
चंदनकी हे गुजरातमधील एक लहानसं गाव. काही वर्षांपूर्वी या गावाची लोकसंख्या सुमारे १,१०० होती. मात्र काळानुसार परिस्थिती बदलली. रोजगार, शिक्षण आणि चांगल्या जीवनाच्या शोधात गावातील तरुण मोठ्या शहरांकडे किंवा परदेशात स्थलांतरित झाले. परिणामी आज या गावात केवळ सुमारे ५०० लोक उरले आहेत.
Related News
रोटरी क्लब ऑफ अकोटचे अपंग दिनानिमित्त क्रीडा साहित्य वाटप
प्रेयसीची हत्या करून अटकेत असलेल्या प्रियकराचाच मृत्यू
“आलेगाव संस्थेचे 5 मोठे सामाजिक उपक्रम, गरजूंना थेट आधार
जिल्हा परिषद वरीष्ठ प्राथमिक शाळा कोळासात बिरसा मुंडा जयंती साजरी
5 सामाजिक उपक्रमांपैकी सर्वात प्रभावी: खिरकुंडमध्ये विद्यार्थ्यांना शालेय साहित्य वाटप
MCA अध्यक्षपदी अजिंक्य नाईक: मुंबई क्रिकेटमध्ये 2025 चा सकारात्मक बदल
एअर इंडिया अपघातानंतर रमेशचा मानसिक संघर्ष, 241 जणांचा मृत्यू
महाराष्ट्रावर संकट! पुढील 48 तास धोकादायक, मुसळधार पावसाचा IMDचा रेड अलर्ट
या उरलेल्या लोकांमध्ये बहुसंख्य नागरिक वृद्ध आहेत. तरुण पिढी गाव सोडून गेल्यामुळे अनेक वृद्ध माता-पिता एकटेच राहू लागले. यामुळे त्यांच्या आयुष्यात एकटेपणा, मानसिक ताण आणि आरोग्याच्या समस्या वाढू लागल्या.
वृद्धांचा एकटेपणा : गावासमोरील मोठे आव्हान
गावातील वृद्ध नागरिकांसमोर दोन मोठी आव्हाने होती
दररोज स्वयंपाक करणे कठीण जाणे
एकटेपणामुळे वाढणारी नैराश्याची भावना
वय वाढल्यावर रोज स्वयंपाक करणे, भाजी आणणे, गॅस सांभाळणे हे अनेकांसाठी अवघड ठरू लागले होते. काही वृद्ध केवळ चहा-बिस्किटांवर दिवस काढत होते, तर काहींचे जेवण वेळेवर होत नव्हते. याचा थेट परिणाम त्यांच्या आरोग्यावर होत होता.
सरपंच पूनमभाई पटेल यांची अनोखी कल्पना
या सगळ्या परिस्थितीवर तोडगा काढण्याची जबाबदारी गावाचे सरपंच पूनमभाई पटेल यांनी उचलली. विशेष म्हणजे पूनमभाई पटेल यांनी न्यूयॉर्कमध्ये तब्बल २० वर्षे वास्तव्य केले होते. परदेशात राहत असताना त्यांनी अनेक सामाजिक उपक्रम जवळून पाहिले होते.
अहमदाबादमधील आरामदायक जीवन सोडून ते पुन्हा आपल्या मूळ गावी – चंदनकीला परतले. गावात परतल्यानंतर त्यांनी वृद्धांची परिस्थिती पाहिली आणि काहीतरी वेगळं करण्याचा निर्धार केला.
त्याच वेळी त्यांच्या मनात कम्युनिटी किचन ही कल्पना आली.
कम्युनिटी किचन म्हणजे काय?
कम्युनिटी किचन म्हणजे संपूर्ण गावासाठी एक सामायिक स्वयंपाकगृह. या किचनमध्ये गावातील सर्वांसाठी एकाच ठिकाणी जेवण बनवले जाते. चंदनकी गावात या संकल्पनेची अंमलबजावणी अत्यंत शिस्तबद्ध आणि नियोजनबद्ध पद्धतीने करण्यात आली.
गावातील प्रत्येक कुटुंबाने घरात स्वयंपाक बंद केला आणि सर्वांनी एकत्र जेवण करण्याचा निर्णय घेतला.
दरमहा फक्त २,००० रुपयांत पोटभर जेवण
या उपक्रमात आर्थिक गणितही अत्यंत साधं आणि पारदर्शक ठेवण्यात आलं आहे.
प्रत्येक व्यक्तीकडून दरमहा फक्त २,००० रुपये घेतले जातात
या रकमेत दोन वेळचे पौष्टिक जेवण दिले जाते
आजच्या महागाईच्या काळात ही रक्कम खूपच कमी मानली जाते
स्वयंपाकासाठी भाड्याने ठेवलेले अनुभवी स्वयंपाकी आहेत. प्रत्येक स्वयंपाक्याला दरमहा ११,००० रुपये पगार दिला जातो. संपूर्ण व्यवस्थापन गावकऱ्यांच्या देखरेखीखाली पारदर्शकपणे चालते.
पारंपरिक गुजराती जेवणाची चव
कम्युनिटी किचनमध्ये रोज पारंपरिक गुजराती पदार्थ बनवले जातात.
भाजी
भाजी-भाजी
डाळ
भात
भाकरी / पोळी
ताक, कधी कधी गोड पदार्थ
जेवणात पोषणाचा समतोल आणि विविधता राखली जाते. वृद्धांच्या आरोग्याचा विचार करून कमी तेल, कमी मसाले आणि सकस अन्न दिले जाते.
सोलर पॉवरवर चालणारा एअर-कंडिशन्ड हॉल
जेवण केवळ बनवले जात नाही, तर ते सोलर पॉवरवर चालणाऱ्या एअर-कंडिशन्ड हॉलमध्ये वाढले जाते. हा हॉल आता गावकऱ्यांसाठी फक्त जेवणाची जागा न राहता एक सामाजिक केंद्र बनला आहे.
इथे लोक एकत्र येतात,
गप्पा मारतात
जुन्या आठवणी सांगतात
आनंद-दुःखाची देवाणघेवाण करतात
यामुळे गावातील लोकांमधील नातेसंबंध अधिक घट्ट झाले आहेत.
सुरुवातीला वाटली होती विचित्र कल्पना
पूनमभाई पटेल सांगतात की, सुरुवातीला ही कल्पना अनेकांना विचित्र वाटली होती.
“घरात स्वयंपाक नाही? सगळे एकत्र जेवणार?”
असे प्रश्न अनेकांनी विचारले.
मात्र जेव्हा या उपक्रमाचे फायदे हळूहळू समोर येऊ लागले, तेव्हा गावकऱ्यांचा दृष्टिकोन बदलला. आज या कम्युनिटी किचनला गावातील जवळपास सर्वांचाच पाठिंबा आहे.
आरोग्य आणि मानसिकतेवर सकारात्मक परिणाम
या उपक्रमाचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे –
वृद्धांचे आरोग्य सुधारले
नियमित जेवणामुळे अशक्तपणा कमी झाला
एकटेपणाची भावना मोठ्या प्रमाणात कमी झाली
एकत्र जेवल्यामुळे सामाजिक संवाद वाढला आहे. अनेक वृद्ध सांगतात की, “आता आम्हाला एकटं वाटत नाही.”
देशासाठी आदर्श ठरणारं गाव
आज चंदनकी गाव केवळ गुजरातमध्येच नव्हे, तर संपूर्ण देशात एक आदर्श मॉडेल म्हणून पाहिले जात आहे. आसपासच्या गावांमधून, तसेच इतर राज्यांतूनही लोक हे अनोखे कम्युनिटी किचन पाहण्यासाठी येत आहेत.वृद्धांची संख्या वाढत असलेल्या आणि तरुणांचे स्थलांतर होत असलेल्या अनेक गावांसाठी चंदनकी एक प्रेरणादायी उदाहरण ठरत आहे.
“आमचं गाव एकमेकांसाठी जगतं”
सरपंच पूनमभाई पटेल म्हणतात,“आमचं चंदनकी गाव एकमेकांसाठी जगतं. इथे कोणीही एकटा नाही. जेवणाच्या निमित्ताने आम्ही सगळे एकत्र येतो आणि हेच आमच्या गावाचं खरं बळ आहे.”
चंदनकी गावाची ही कथा दाखवते की, मोठे बदल घडवण्यासाठी मोठ्या योजना नव्हे, तर माणुसकीची भावना आवश्यक असते. घरात चूल न पेटता देखील गावातील लोक आनंदाने, समाधानाने आणि एकोप्याने जगत आहेत. ही केवळ एक बातमी नाही, तर भारतातील ग्रामीण जीवनासाठी एक नवी दिशा दाखवणारी कहाणी आहे.
read also : https://ajinkyabharat.com/the-splendor-of-sarangkheda-chetak-festival-known-as-ashwanchi-pandhari/
