लाल सोडा हिरवा पण नाही… आता विना अडथळा करा प्रवास; ट्रॅफिक लाईटशिवाय धावणारे भारताचे पहिले शहर — कोटा!
भारतामध्ये वाहतूक कोंडी ही एक नेहमीची समस्या. महानगरांपासून छोट्या शहरांपर्यंत, सकाळ- संध्याकाळ ट्रॅफिक सिग्नलवर उभं राहणं लोकांच्या दैनंदिन आयुष्याचा अविभाज्य भाग बनलं आहे. लाल दिवा लागला की गाडी थांबवायची, हिरवा लागला की धावायचं, आणि या दोन्हीमध्ये पिवळ्या दिव्याचा गोंधळ… पण भारतातल्या एका शहराने ही कहाणीच बदलून टाकली आहे.
राजस्थानमधील कोटा शहर, जे कोचिंग क्लासेसच्या गजबजलेल्या वातावरणासाठी ओळखले जाते, ते आता दुसऱ्या एका अनोख्या कामगिरीसाठी चर्चेत आहे. हे शहर आता भारतातील पहिलं “ट्रॅफिक सिग्नल-फ्री सिटी” बनलं आहे. म्हणजे इथे शहरभर कुठेही तुम्हाला लाल—हिरवा—पिवळा दिवा दिसणार नाही. शहरभर प्रवास करताना एकदाही ट्रॅफिक सिग्नलची अडथळा यामध्ये येत नाही.
हा बदल केवळ व्यवस्थापकीय निर्णय नसून, कोटाच्या संपूर्ण वाहतूक रचनेत करण्यात आलेला एक क्रांतिकारक बदल आहे. यामागील दृष्टी, नियोजन, पायाभूत सुविधा उभारणी आणि दीर्घकालीन तयारी यांचा ताळमेळ असल्यामुळेच कोटा आज या यादीत सर्वोच्च ठरतो.
Related News
2025: अमेरिकेच्या जवळ जाताच Pakistanचे चीनवर प्रहार
The terrifying face of a prestigious school in Jaipur : ९ वर्षांच्या विद्यार्थिनीचा मृत्यूने उघड केला सत्य!
12 वर्षांनंतर आसारामला पहिली जामीन, Rajasthan हायकोर्टकडून 6 महिन्यांची वैद्यकीय सवलत
काय आहे कोटाचं “सिग्नल-फ्री” मॉडेल?
कोटाच्या अर्बन इम्प्रूव्हमेंट ट्रस्टने (UIT) काही वर्षांपूर्वी शहराची वाहतूक व्यवस्था सुधारण्याचा मोठा आराखडा तयार केला. शहरात वाढत्या लोकसंख्येचा ताण, कोचिंगसाठी येणाऱ्या लाखो विद्यार्थ्यांची गर्दी आणि वाढत्या वाहनसंख्येमुळे कोटा वाहतूक कोंडीत अडकलेला दिसत होता.
परंतु UIT ने अभ्यास केला आणि ठरवलं की
“सिग्नल हटवायचे, पण वाहतूक सुरळीत करायची!”
यासाठी त्यांनी खालील उपाययोजना आखल्या
1. रिंगरोडचे जाळे
शहरभर परिक्रमा करत जोडणाऱ्या एकमेकांशी जोडलेल्या रिंगरोड्सची उभारणी करण्यात आली.
यामुळे
गर्दीच्या ठिकाणी जाण्याची गरज उरली नाही
बायपास तयार झाल्याने ट्रॅफिक शहराच्या मध्यवर्ती रस्त्यावर येतच नाही
वाहने थांबण्याविना इच्छित स्थळी जातात
2. 20 पेक्षा जास्त उड्डाणपूल आणि अंडरपास
कोटामध्ये आज जवळपास दोन डझनहून अधिक उड्डाणपूल व अंडरपास आहेत.
हे पुल
प्रमुख चौकांना जोडतात
पादचारी आणि वाहन वाहतुकीत गोंधळ होऊ देत नाहीत
शहराच्या दोन्ही टोकांना अखंड प्रवाहाने जोडतात
3. सिग्नल हटवून “न कंट्रोल झोन” निर्माण
ट्रॅफिक सिग्नल हटवल्यानंतर शहरात जवळपास 95% चौकांवर
वाहतुकीचा नैसर्गिक प्रवाह
राउंडअबाऊट आणि स्मार्ट-डायव्हर्जन सिस्टम
वेगळे पादचारी मार्ग
यामुळे शहरात कुठेही “कृत्रिम थांबा” निर्माण होत नाही.
शहरवासीयांना मिळालेले फायदे
कोटा हा उपक्रम करताना केवळ पायाभूत सुविधा उभारल्या नाहीत, तर त्याचे परिणाम अत्यंत सकारात्मक मिळाले.
1. प्रवास वेळेत मोठी बचत
आधी शहरात एका टोकापासून दुसऱ्या टोकापर्यंत पोहोचण्यासाठी जेथे 45 मिनिटे लागत होती, आता फक्त 15-20 मिनिटांत प्रवास शक्य आहे.
2. इंधनाची बचत
सिग्नलवर थांबणं नाही, इंजिन चालू ठेऊन पेट्रोल जाळणं नाही.
UIT च्या अहवालानुसार कोटामध्ये दररोज लाखो रुपयांचे पेट्रोल वाचते.
3. अपघातात घट
स्टॉप-गो या पॅटर्नमुळे अनेक शहरांत छोटे अपघात होतात.
कोटामध्ये सिग्नल हटवल्यापासून
अपघात 30–40% ने घटले
पादचारी अपघातात मोठी घट
4. पर्यावरणपूरक शहराची निर्मिती
सिग्नलच्या जागी “फ्लो सिस्टम” आल्याने
प्रदूषण कमी
धूर कमी
शहराचा कार्बन फुटप्रिंट कमी
5. विद्यार्थ्यांसाठी राहत
कोटा— देशातील सर्वात मोठं शिक्षण केंद्र. दरवर्षी 2 लाखांपेक्षा अधिक विद्यार्थी येथे येतात.
त्यांना
होस्टेल-कोचिंग-लायब्ररी यामध्ये सोपा प्रवास
तणाव कमी
जलद वाहतूक सुविधा
इतर शहरांना मिळणारा धडा
कोटाने जे केलं, ते इतर शहरांना मार्गदर्शक ठरू शकतं.
1. अतिक्रमणमुक्ती अत्यावश्यक
अनेक शहरांमध्ये
फुटपाथ गिळंकृत
दुकाने, हातगाड्या
पार्किंगसाठी वापरलेले रस्ते
यामुळे वाहतूक कोंडी होते.
कोटाने आधी अतिक्रमण हटवले, मग रचना बदलली.
2. सार्वजनिक वाहतूक सुधारल्यास खासगी वाहनं आपोआप कमी
यदि बस व्यवस्था, मेट्रो, ई-रिक्शा यांचे उत्तम नियोजन असेल तर
रस्त्यावरची गर्दी कमी
सिग्नलची गरज कमी
3. शहरी रचना वैज्ञानिक पद्धतीने असावी
कोटाने केलेल्या काही गोष्टी:
चौकांचे जंक्शन आकाराने सुधारले
ओव्हरब्रिज ठिकाणी ठरवले
पादचारी मार्ग वेगळे केले
ट्रॅफिक फ्लो आधारित नकाशे तयार केले
कोटा: स्मार्ट सिटीचा उत्तम नमुना
आज कोटा हे फक्त विद्यार्थ्यांचे शहर नाही, तर स्मार्ट प्लॅनिंगचे जिवंत उदाहरण आहे.
येथे शहर नियोजन आधुनिक आहे
सरकारी यंत्रणा आणि स्थानिक प्रशासनाचा समन्वय चांगला
दीर्घकालीन विचार करून कामे केली
परिणामी कोटा फक्त राजस्थानचं नव्हे, तर संपूर्ण भारताचं पहिलं ट्रॅफिक सिग्नल-फ्री शहर बनलं!
हे भारतीय शहरांच्या भविष्यासाठी महत्त्वाचे का?
भारत जलदगतीने शहरीकरणाच्या दिशेने वाटचाल करतो आहे.
2035 पर्यंत
भारतातील 45% लोकसंख्या शहरांमध्ये राहणार
वाहनसंख्या दुप्पट होणार
अशा भविष्यात सिग्नल-आधारित व्यवस्था टिकणार नाही.
त्यासाठी
फ्लायओव्हर
रिंगरोड
सिग्नल-लेस तंत्र
जंक्शन री-डिझाइन
याकडे देशभर पाहावे लागेल.
कोटाने एका छोट्या शहरानेही भारताचे वाहतूक भविष्य बदलू शकते, हे दाखवून दिले आहे. लाल, हिरवा, पिवळा — या दिव्यांच्या तालावर चालणारी भारतातील शहरे आता कोटाकडे प्रेरणादायी नजरेने पाहत आहेत. ट्रॅफिक सिग्नलशिवाय शहर सुरळीतपणे चालू शकते, हे कोटानं सिद्ध केलं. आज कोटा भारतासाठी भविष्यकालीन वाहतूक व्यवस्थेचा रोडमॅप बनत आहे.
इंधन बचत, वेळ बचत, पर्यावरण संरक्षण, सुरक्षित प्रवास आणि शहरी विकास या सर्वांचे उत्तम मिश्रण कोटा दाखवतो. आणि म्हणूनच लाल सोडा, हिरवा पण नाही… कारण आता कोटामध्ये ट्रॅफिक सिग्नल अस्तित्वातच नाही!
read also:https://ajinkyabharat.com/2025-china-attack-near-pakistan/
