Top 10 dirtiest city in India 2025 list : स्वच्छता सर्वेक्षण 2025 (Swachh Survekshan 2025) च्या यादीमध्ये बेंगळुरू, रांची, चेन्नई, लुधियाना आणि मदुराई ही भारतातील सर्वांत अस्वच्छ शहरांमध्ये गणली गेली आहेत. या वर्षी अनेक छोट्या शहरांनी मोठ्या महानगरांना मागे टाकत स्वच्छतेत उत्कृष्ट कामगिरी केली आहे.
भारताची शहरे विरोधाभासांनी भरलेली — एका बाजूला चमचमणाऱ्या इमारती, तर दुसऱ्या बाजूला गर्दीच्या अरुंद गल्ली; एका बाजूला आलिशान मॉल्स, तर समोरच कचऱ्याचे ढिग. “स्मार्ट सिटी”च्या चर्चेत भारतातील शहरे खऱ्या अर्थाने स्वच्छ होण्याचे स्वप्न अजूनही दूरच आहे.
स्वच्छता चाचणीचे चित्र: काही शहरांची प्रगती, तर काहींच्या समस्या कायम
वर्षानुवर्षे चालू असलेल्या ‘स्वच्छ भारत मिशन’ आणि ‘स्वच्छ सर्वेक्षण’ मोहिमेत शहरांची कचरा व्यवस्थापन, स्वच्छता आणि स्वच्छ पायाभूत सुविधांवर तपासणी केली जाते. काही शहरांनी सातत्याने प्रगती साधली असली तरी अनेक शहरे अजूनही अव्यवस्थित वाढ, अपुरे कचरा व्यवस्थापन आणि निकृष्ट स्वच्छताव्यवस्थेमुळे मागे आहेत.
यंदाच्या स्वच्छ सर्वेक्षण 2025 अहवालातून पुन्हा तेच चित्र स्पष्ट झाले आहे — काही शहरांनी कचरा व्यवस्थापन आणि सार्वजनिक स्वच्छतेत सुधारणा केली असली, तरी काहींच्या समस्या पूर्ववत कायम आहेत. विशेष म्हणजे, या वर्षी अनेक छोट्या शहरांनी मोठ्या महानगरांपेक्षा चांगली स्वच्छता राखत आघाडी घेतली आहे. यावरून स्पष्ट होते की फक्त आर्थिक संसाधने असणे म्हणजे स्वच्छता हमी नाही.
बेंगळुरू, रांची, चेन्नई, लुधियाना, मदुराई – 2025 मधील सर्वाधिक अस्वच्छ शहरे
देशाचे “सिलिकॉन व्हॅली” म्हणून ओळखले जाणारे बेंगळुरू यंदा चुकीच्या कारणांसाठी चर्चेत आहे. दशलक्षाहून जास्त लोकसंख्या असलेल्या शहरांच्या गटात ते पाचवे सर्वांत अस्वच्छ शहर ठरले आहे. शहराचा अनियोजित विस्तार, वाढती लोकसंख्या आणि नागरी शिस्तीचा अभाव या गोष्टींचा स्वच्छतेवर मोठा परिणाम दिसला.
याच प्रकारे रांची, चेन्नई, लुधियाना आणि मदुराई ही शहरेही 2025 मधील सर्वांत अस्वच्छ शहरांच्या यादीत समाविष्ट झाली आहेत.दरम्यान, अहमदाबाद, भोपाळ, लखनऊ, रायपूर आणि जबलपूर या शहरांनी उत्तम कामगिरी करत भारतातील सर्वांत स्वच्छ शहरांत स्थान मिळवले आहे.
दिल्लीही तळाच्या यादीत – दहावे अस्वच्छ शहर
राष्ट्रीय राजधानी दिल्लीला यंदा भारतातील सर्वांत अस्वच्छ शहरांच्या यादीत दहावे स्थान मिळाले आहे. मात्र, इंदूर, सूरत आणि नवी मुंबई यांनी उत्कृष्ट कामगिरी करत “सुपर स्वच्छ लीग”मध्ये स्थान कायम ठेवले आहे.
अनियोजित वाढ आणि खराब कचरा व्यवस्थापन हेच मुख्य कारण
या वर्षी जाहीर झालेल्या स्वच्छता यादीतून हे स्पष्ट होते की:
अनियोजित नागरीकरण
अप्रभावी कचरा व्यवस्थापन
पावसाळ्यात गटारे तुंबणे
नागरिकांमध्ये स्वच्छतेबाबत जागरूकतेचा अभाव
ही सर्व कारणे मोठ्या शहरांसाठी सर्वाधिक आव्हानात्मक ठरत आहेत.औद्योगिक शहरे प्रदूषणाने त्रस्त असताना, वारसा असलेली पर्यटनस्थळे कचऱ्याच्या ओझ्याखाली दबली आहेत. ही यादी भारतातील शहरी स्वच्छतेचा प्रवास अजून किती लांब आहे याची जाणीव करून देते.
स्त्रोत: स्वच्छ सर्वेक्षण 2025 अहवाल
