Iran च्या आंतरमहाद्वीपीय मिसाइलवर तज्ज्ञांचा संशय; वास्तविक क्षमता अद्याप अनिर्णीत
तेहरान — Iranनं नुकत्यानं जाहीर केलंय की त्यांनी आंतरमहाद्वीपीय (Intercontinental) क्षमतेची नवीन बॅलेस्टिक मिसाइल विकसित केली आहे आणि तिची संभाव्य रेंज १०,००० किलोमीटर असल्याचा दावा करण्यात आला आहे. हा दावा Iran च्या स्टेट-अफिलिएटेड माध्यम तस्नीमने ७ नोव्हेंबरला व्हिडिओसह प्रसिद्ध केलाय. व्हिडिओमध्ये आयआरजीसी (Islamic Revolutionary Guard Corps) संबंधित फुटेज, सायलो आणि मोबाइल लाँचर्सचे क्लिप आणि काही जुनी चाचणी मांडण्यात आली आहे. परंतु या दाव्याचे स्वतंत्रपणे पुष्टीकरण अद्याप उपलब्ध नाही, त्यामुळे जागतिक राजकारण आणि संरक्षण तज्ज्ञ या विषयावर सावधगिरीने विचार करीत आहेत.
दाव्याचं स्वरूप आणि सादरीकरण
Iran च्या तस्नीम व्हिडिओमध्ये सायलो-आधारित लॉन्च सिस्टिम, मोबाइल लाँचर आणि जुनी चाचणी-फुटेज एकत्र करून नवीन मिसाइलची सादरीकरणं केली गेली आहेत. व्हिडिओमध्ये मिसाइल “सेवा-सज्ज” असल्याचा दावा केला असला तरी, प्रत्यक्ष १०,००० किमी रेंजच्या चाचणीचा ट्रॅकिंग डेटा, उपग्रह छायाचित्र किंवा स्वतंत्र तांत्रिक विश्लेषण अद्याप सार्वजनिक केलेले नाही. त्यामुळे या दाव्याची सत्यता तात्काळ मान्य करणे योग्य ठरणार नाही. पत्रकारितेत सावधगिरी बाळगणे आणि दाव्याला “Iran च्या म्हणण्यानुसार” असेच संदर्भ देणे आवश्यक आहे.
तांत्रिक पार्श्वभूमी — १०,००० किमी का वेगळं आहे?
Iran कडे आधीपासूनच खोरमशहर (Khorramshahr) सारख्या मध्यम-दुर्मी रुंदीच्या मिसाइल्स आहेत ज्यांची रेंज साधारण १,००० ते २,००० किमी किंवा सुधारित आवृत्त्यांसाठी २,०००–३,००० किमी म्हणून मोजली जाते. परंतु १०,००० किमी ही अक्षरशः ICBM (Intercontinental Ballistic Missile) श्रेणीची रेंज आहे — जी तांत्रिकदृष्ट्या अनेक अतिरिक्त आव्हानांना सामोरे जाते:
Related News
Pakistan Nuclear Test : ट्रम्पच्या खुलाशानंतर भारताचा हल्लाबोल, “पाकिस्तानचा अणु कार्यक्रम म्हणजे फसवणुकीचा इतिहास”
पहलगाम हल्ल्यानंतर पाकिस्तानचे शडयंत्र? 7 देशांची तुर्कीत ‘सीक्रेट मीटिंग’
पाकिस्तानच्या अणुचाचणीवर डोनाल्ड ट्रम्पचा खुलासा!
ट्रम्पची अणुबॉम्ब वाणी! “अमेरिकेकडे जग संपवण्याची क्षमता
इराणवर पुन्हा घातक हल्ला होणार ? IAEA अहवालानुसार 400 किलोग्रॅम युरेनियममुळे पुन्हा युद्धाचा धोका
• प्रोपल्शन आणि बहु-चरण रॉकेट डिझाइन — इतक्या मोठ्या रेंजसाठी हलक्या पण शक्तिशाली इंधनासाठी उच्च-कार्यक्षमतेचे (high specific impulse) मोटर्स आणि बहु-चरण रॉकेट आवश्यक असते.
• रिइंट्री व्हेइकलचे तापरोधक व संरचना — दीर्घ अंतरानंतर वारहेड पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करताना भयंकर उष्णतेला तोंड देते; त्यामुळे तापरोधकसह मजबूत रचना आवश्यक आहे.
• नेव्हिगेशन आणि लक्ष्यनिशाण — शुद्धता आणि मार्गनियमनासाठी अत्याधुनिक इनर्शियल सिस्टीम व उपग्रह-आधारित सुधारणा लागतात.
• सॉलिड-फ्यूलचा प्रश्न — इराण सॉलिड-फ्यूल मिसाइल्सकडेही लक्ष देतं, परंतु १०,००० किमीच्या श्रेणीसाठी सॉलिड-फ्यूल विकसित करणं तांत्रिकदृष्ट्या जास्त कठीण आहे.
याचा अर्थ असा की — दाव्याला तांत्रिकदृष्ट्या पूर्ण समर्थन देणारी सार्वजनिक पुरावे (उदा. टेस्ट फ्लाइटचे ट्रॅक डेटा, व्यावसायिक सॅटलाइटचे फोटो किंवा परकीय खुफियाचे खुलासे) नसतानाही, हा एक संभाव्य परंतु अद्याप पुष्ट न झालेला दावा आहे.
न्यूक्लियर वारहेड वाहण्याची क्षमता — काय म्हणतात तज्ज्ञ?
Iran ने नेहमीच त्यांच्या शस्त्रास्त्र क्षमतेबाबत मोठे दावे केले आहेत आणि काही मिसाइल मॉडेल्समध्ये जास्त भार उचलण्याची क्षमता सार्वजनिकरित्या दाखवली गेली आहे. तरीही “न्यूक्लियर‑योग्य” वारहेड म्हणजे फक्त मोठे वजनी वारहेड उचलणे नाही — त्यासाठी न्यूक्लिअर डिव्हाइसचे वस्तुनिष्ठ उत्पादन, त्याचे आकारमान आणि वजन कमी करणे, तसेच ते मिसाइलच्या रिइंट्री व्हेइकलशी सुसंगत बनवणे आवश्यक आहे. आणखी महत्त्वाचे म्हणजे या वारहेडचे सुरक्षिततेचे उपाय, विस्फोटनियंत्रण आणि रिइंट्री दरम्यानच्या अतिविकृत तापाचे सामना करण्यासाठी विशेष रक्षणीय संरचना यांची चाचणी आणि प्रमाणितीकरण गरजेचे आहे. हे सर्व तांत्रिक आणि वैज्ञानिक टप्पे पूर्ण करण्यासाठी मोठे संशोधन, अनेक प्रयोग आणि स्वतंत्र चाचणी डेटा लागतो — जे सार्वजनिकरित्या उपलब्ध होत नाहीत. आत्तापर्यंत Iran कडून केलेले पुष्टीकरणे आणि व्हिडिओ‑दावे बऱ्याचदा पुराव्याशिवाय असतात; शास्त्रीय व खुफियागत तपासण्या नव्हत्या दर्शविल्या गेल्या. त्यामुळे सध्याच्या परिस्थितीत “हि मिसाइल न्यूक्लियर वारहेड वाहू शकते” हा ठाम निश्चय करणे शक्य नाही — तो प्रश्न अनिर्णित राहतो आणि पुढील पुष्टीकरणासाठी उपग्रह इमेजरी, ट्रॅकिंग डेटा वा स्वतंत्र तांत्रिक विश्लेषण यांची आवश्यकता आहे.
जागतिक आणि प्रादेशिक परिणाम
जर Iran चा १०,००० किमी रेंजचा मिसाइल दावा सत्य ठरला, तर त्याचे परिणाम जागतिक पातळीवर गंभीर ठरतील. वॉशिंग्टन डी.सी., न्यू यॉर्कसह अमेरिका आणि युरोपच्या महत्त्वाच्या शहरांपर्यंत मिसाइल पोहोचू शकते, ज्यामुळे अमेरिका, नाटो आणि इस्रायलसह इतर प्रमुख शक्तींना आपल्या सामरिक धोरणे आणि बचाव-यंत्रणा पुन्हा तपासावी लागतील. यामुळे आंतरराष्ट्रीय राजकारणात कूटनीतिक दबाव वाढेल, आर्थिक निर्बंध तीव्र होतील आणि संरक्षण संबंधी निर्णय गंभीर होतील. मध्यपूर्वेतील स्थिरतेवरही दाव्याचा दूरगामी परिणाम होऊ शकतो; शेजारी देश आपले संरक्षण वाढवतील आणि शस्त्रधारक स्पर्धा अधिक तीव्र होऊ शकते, ज्यामुळे क्षेत्रीय तणाव वाढण्याची शक्यता आहे.
आता पुढे काय अपेक्षित?
या दाव्याची खरेखुरी पडताळणी सॅटलाइट इमेजरी, पृथ्वी-आधारित ट्रॅकिंग डेटा आणि परकीय खुफियेकडून येणाऱ्या अहवालांद्वारे होईल. जर असे ठोस पुरावे समोर आले तर आंतरराष्ट्रीय समुदायाची प्रतिक्रिया तातडीची आणि कठोर असण्याची शक्यता आहे. परंतु आत्तापर्यंत उपलब्ध माहितीवरून हा दावा गंभीर परंतु अपुष्ट असल्याचेच निष्कर्ष लागतो.इराणने केलेला १०,००० किमी रेंजचा दावा जागतिक संस्कृतीत आणि संरक्षण नितीत मोठी चर्चा निर्माण करणारा आहे. तांत्रिकदृष्ट्या हा दावा शक्य आहे किंवा भविष्यात शक्य होऊ शकतो, परंतु सार्वजनिक, स्वतंत्र आणि तांत्रिकदृष्ट्या मान्यतेचे पुरावे न आल्यास आपल्या वाचकांना आणि निर्णयकर्त्यांना या बातमीबद्दल संतुलित व तपासलेली माहिती देणेच योग्य ठरेल.
