आपल्या सर्वांकडे बँक खाते असते. पगार, व्यावसायिक उत्पन्न, शेतीचा नफा किंवा इतर व्यवहारांसाठी आपण दररोज बँकेत पैसे जमा आणि काढत असतो. मात्र, तुम्हाला हे माहिती आहे का की तुमच्या प्रत्येक बँक व्यवहारावर आयकर विभागाची नजर असते? जर तुम्ही तुमच्या खात्यात ठरावीक मर्यादेपेक्षा जास्त रक्कम जमा केली, तर आयकर विभाग तुमच्याकडे नोटीस पाठवू शकतो.
आयकर विभागाच्या नियमांनुसार, बँक खात्यांमध्ये संशयास्पद किंवा जास्त रक्कम जमा झाल्यास ती माहिती थेट विभागाला मिळते. त्यामुळे जर तुम्ही मोठ्या प्रमाणात रोख रक्कम ठेवत असाल आणि त्याचा स्रोत स्पष्ट नसल्यास, विभाग तुमच्याकडून स्पष्टीकरण मागवू शकतो. चला जाणून घेऊया — काय आहेत हे नियम, कोणत्या परिस्थितीत नोटीस येऊ शकते आणि तुम्ही ती कशी टाळू शकता.
दिल्लीतील चर्चेत आलेले प्रकरण
अलीकडेच दिल्लीमध्ये एक प्रकरण समोर आले. एका करदात्याने आपल्या बँक खात्यात 8.68 लाख रुपये रोख जमा केले होते. काही दिवसांनी त्याला आयकर विभागाकडून नोटीस आली. सुरुवातीला हे प्रकरण प्राथमिक चौकशीसाठी घेतले गेले. विभागाला या रकमेचा स्रोत जाणून घ्यायचा होता.
Related News
7 सोप्या स्टेप्समध्ये PAN Aadhaar Linking: तुमचे पॅन कार्ड सुरक्षित करा आणि वेळेवर अपडेट करा
बँक खात्यात मोठी रक्कम जमा केली तर?
ITR Filing Extension: आयकर विभागाचा मोठा निर्णय, करदात्यांसाठी 10 डिसेंबरपर्यंत मुदत वाढ
मात्र तपासादरम्यान करनिर्धारण अधिकाऱ्याने या प्रकरणाला कलम 44AD अंतर्गत सखोल तपासणीसाठी पाठवले. कलम 44AD हे मुख्यतः लघु व्यावसायिक आणि छोट्या व्यापाऱ्यांच्या उत्पन्नाच्या करनिर्धारणासाठी असलेले प्रावधान आहे. पण या प्रकरणात त्याचा वापर थेट जमा रक्कम तपासण्यासाठी करण्यात आला होता.
संबंधित करदात्याने हा निर्णय आव्हान देत आयकर आयुक्त (अपील) किंवा CIT(A) यांच्याकडे तक्रार दाखल केली, पण ती फेटाळण्यात आली. अखेर, त्या व्यक्तीने आयकर अपीलीय न्यायाधिकरण (ITAT) कडे अपील केले. न्यायाधिकरणाने आपल्या निर्णयात स्पष्ट केले की, केवळ खात्यात जमा झालेली रक्कम हे उत्पन्न असल्याचे गृहित धरून 44AD अंतर्गत कारवाई करणे चुकीचे आहे. त्यामुळे करदात्याला दिलासा मिळाला.
बँकेत पैसे ठेवले तर कर लागतो का?
हा प्रश्न अनेकांच्या मनात असतो. उत्तर सोपे आहे — फक्त बँक खात्यात पैसे ठेवले म्हणून कर लागणार नाही. पण जर ती रक्कम बेहिशेबी असेल किंवा उत्पन्नाचा पुरावा नसेल, तर ती “अघोषित उत्पन्न” म्हणून गणली जाऊ शकते आणि त्यावर कर आणि दंड दोन्ही लागू शकतात.
बँका आणि सहकारी बँकांना आयकर विभागाला माहिती देण्याची कायदेशीर जबाबदारी असते. जर एखाद्या व्यक्तीने एका आर्थिक वर्षात 10 लाख किंवा त्याहून अधिक रक्कम जमा केली, तर ती माहिती थेट Income Tax Department कडे पाठवली जाते. त्यामुळे तुमच्या खात्यात मोठी रक्कम जमा झाल्यास विभाग तपासणी सुरू करू शकतो.
आयकर विभागाला तुमच्या व्यवहारांची माहिती कशी मिळते?
आयकर विभागाकडे Annual Information Return (AIR) आणि आता Statement of Financial Transactions (SFT) या माध्यमातून बँक व्यवहारांची माहिती येते. या यंत्रणेमुळे विभागाला खालील व्यवहारांची माहिती आपोआप मिळते –
रोख ठेवी – वर्षभरात ₹10 लाखांपेक्षा जास्त जमा
Fixed Deposit (FD) मध्ये ₹10 लाखांपेक्षा जास्त गुंतवणूक
Credit Card Bill Payment ₹1 लाखांपेक्षा जास्त (रोख स्वरूपात) किंवा ₹10 लाखांपेक्षा जास्त (इतर माध्यमांतून)
म्युच्युअल फंड, शेअर, बाँड्स इत्यादींमध्ये ₹10 लाखांपेक्षा जास्त गुंतवणूक
इमूव्हेबल प्रॉपर्टी खरेदी-विक्री ₹30 लाखांपेक्षा जास्त व्यवहार
या सर्व माहितीवरून विभागाला करदात्याच्या आर्थिक स्थितीबाबत संपूर्ण चित्र मिळते.
नोटीस आल्यास काय करावे?
जर आयकर विभागाकडून तुम्हाला नोटीस आली, तर घाबरू नका. ती सामान्य चौकशीही असू शकते. नोटीसमध्ये दिलेल्या मुदतीत खालील पायऱ्या पाळा –
नोटीस काळजीपूर्वक वाचा – कोणत्या कारणासाठी नोटीस आली आहे ते समजून घ्या.
पैशांचा स्रोत स्पष्ट करा – तुम्ही जमा केलेली रक्कम कुठून आली याचा पुरावा (जसे की पगार स्लिप, विक्री पावती, बँक ट्रान्सफर रेकॉर्ड, इ.) दाखवा.
CA किंवा कर तज्ञाची मदत घ्या – आवश्यक असल्यास तज्ज्ञांकडून मार्गदर्शन घ्या.
उत्तर ऑनलाईन द्या – आजकाल सर्व नोटिसा आणि उत्तर प्रक्रिया ई-फायलिंग पोर्टलवरून केली जाते.
जर तुम्ही योग्य आणि पारदर्शक माहिती दिली, तर कोणतीही अडचण येणार नाही.
नोटीस टाळण्यासाठी काय काळजी घ्यावी?
आयकर विभागाच्या रडारपासून वाचण्यासाठी खालील काही गोष्टी लक्षात ठेवा –
खात्यात मोठी रक्कम जमा करताना त्याचा दस्तऐवजी पुरावा ठेवा.
शक्यतो रोख व्यवहार कमी करा आणि डिजिटल माध्यमातून पैसे जमा करा.
PAN कार्ड वापरा – सर्व मोठ्या व्यवहारांमध्ये PAN नमूद केल्यास पारदर्शकता राहते.
बँकेतील वारंवार मोठे व्यवहार टाळा.
वार्षिक उत्पन्न जाहीर करताना सर्व उत्पन्नाचे स्त्रोत नमूद करा.
कलम 44AD म्हणजे काय?
आयकर कायद्याचे कलम 44AD हे मुख्यत्वे छोट्या व्यापाऱ्यांसाठी आहे. ज्यांचा वार्षिक टर्नओव्हर ₹2 कोटींपेक्षा कमी आहे, त्यांना “Presumptive Taxation” पद्धतीतून कर भरण्याची मुभा दिली जाते. म्हणजेच, त्यांना त्यांच्या नफ्याचा अंदाज धरून (साधारणतः 8% किंवा 6%) कर भरता येतो.
मात्र, काही अधिकाऱ्यांनी हे कलम रोख रक्कम जमा प्रकरणांमध्ये चुकीने लागू केले, ज्यावर ITAT ने स्पष्टता दिली की केवळ जमा रक्कम हे ‘टर्नओव्हर’ मानता येणार नाही.
थोडक्यात निष्कर्ष
बँक खात्यात पैसे ठेवणे ही सामान्य बाब आहे, पण त्याचं नियोजन आणि पारदर्शकता आवश्यक आहे.
जर तुम्ही प्रामाणिकपणे तुमच्या उत्पन्नाचा स्रोत दाखवत असाल, तर आयकर विभागाकडून आलेली नोटीस देखील फक्त औपचारिक चौकशी ठरते.
मात्र, बेहिशेबी पैसे जमा केल्यास ती नोटीस गंभीर ठरू शकते.
म्हणूनच –
प्रत्येक व्यवहाराचे रेकॉर्ड ठेवा,
बँक आणि कर विभागासमोर पारदर्शक रहा,
आणि कर नियम वेळेवर पूर्ण पाळा.
असं केल्यास तुमचं आर्थिक आयुष्य सुरक्षित राहील आणि आयकर विभागाकडून येणाऱ्या कोणत्याही नोटीसीची भीती वाटणार नाही.
शेवटचा सल्ला:
जर तुम्ही वारंवार मोठ्या प्रमाणात व्यवहार करत असाल, तर अनुभवी चार्टर्ड अकाउंटंटचा सल्ला घ्या. नियम बदलत असतात आणि तज्ञ मार्गदर्शनानेच तुम्ही अनावश्यक तपासणी किंवा दंड टाळू शकता.
read also : https://ajinkyabharat.com/colon-cancer-causes-symptoms-and-preventive-measures/
