Naxalism अस्त: का आत्मसमर्पण करतायत नक्षलवादी? आंदोलनाची पकड का सुटतेय?
भारतामध्ये Naxalism प्रभाव दिवसेंदिवस कमी होत चालला आहे. कधी देशातील सर्वात मोठं अंतर्गत सुरक्षा आव्हान मानला जाणारा हा लाल चळवळ आज आपली पकड गमावताना दिसत आहे. छत्तीसगड, झारखंड, ओदिशा आणि महाराष्ट्र या राज्यांमधून नक्षलवाद्यांच्या आत्मसमर्पणाच्या घटना मोठ्या प्रमाणात समोर येत आहेत. केवळ ऑक्टोबर महिन्यातच छत्तीसगडमध्ये ३०० पेक्षा अधिक नक्षलवाद्यांनी शस्त्र खाली ठेवलं आहे. प्रश्न असा आहे इतक्या मोठ्या प्रमाणात नक्षलवादी आत्मसमर्पण का करतायत? आंदोलन कमकुवत का होतंय?
छत्तीसगडमध्ये नक्षलवाद्यांचे मोठ्या प्रमाणात आत्मसमर्पण
२६ ऑक्टोबर रोजी छत्तीसगडच्या कांकेर जिल्ह्यात २१ माओवाद्यांनी शस्त्र खाली ठेवून आत्मसमर्पण केलं. याच महिन्याच्या सुरुवातीला ९.१८ कोटींचं इनाम असलेला सेंट्रल कमिटी सदस्य रुपेश ऊर्फ सतीशनेही समर्पण केलं होतं. केवळ एका महिन्यात ३०० हून अधिक माओवादी मुख्य प्रवाहात परतले हे नक्षलवादासाठी एक मोठं धक्का आहे. छत्तीसगड हे देशातील सर्वाधिक नक्षल प्रभावित राज्य मानलं जातं. पण आता तिथेही बदल जाणवतो आहे. एकेकाळी बंदुकीचा आवाज ऐकू येणाऱ्या भागात आता रस्ते, शाळा आणि सरकारी योजना पोहोचल्या आहेत.
नक्षलवादाचा इतिहास आंदोलन ते हिंसक प्रवास
१९६७ साली पश्चिम बंगालच्या नक्सलबाडी गावातून या चळवळीचा जन्म झाला. “जो कसणार त्याची जमीन” हा नारा देत या चळवळीने सुरुवात केली. जमीनदारांविरोधात, शोषणाविरोधात आणि अन्यायाविरोधात लढा हा हेतू होता. मात्र काळाच्या ओघात ही चळवळ हिंसेकडे वळली. बंदुका आणि स्फोटकांनी क्रांती घडवायची ही चुकीची वाट माओवादी संघटनांनी पकडली आणि त्यामुळे आंदोलनाचं मूळ तत्व हरवलं.
Related News
अकोट नगरपालिकेतील 9 कामं अपूर्ण, तरी बिले मंजूर – प्रशासनात संताप
शेतकरी आता हरभऱ्याच्या पेरणीत व्यस्त खरीप हंगाम ‘घाट्याचा सौदा’, पण रब्बीमध्ये नफ्याची आशा
फराह खान डायना पेंटीच्या बंगल्याने भारावली मुंबईच्या मध्यभागी 100 वर्ष जुने स्वर्गीय घर!
बसीर अलीचा सलमान खानवर गंभीर आरोप, शोच्या नैतिकतेवर प्रश्नचिन्ह Bigg Boss 19 : धक्कादायक खुलासा!
केस गळणे आणि कोंडा संपवण्यासाठी हा एकच नैसर्गिक उपाय – 7 दिवसांत दिसेल फरक!
शिल्पा शेट्टीचा बास्टियन : 1.5 लाखांची वाइन आणि 920 रुपयांची चहा पाहून ग्राहकही चकित!
Tata Trusts संकटात! 3 प्रमुख विश्वस्तांनी मेहली मिस्त्रींना हटवले, समूहात निर्माण झाली अस्थिरता
Sensex Today LIVE: बाजारात अस्थिरता! Sensex 300 अंकांनी खाली, Nifty 25,950 जवळ — IT आणि Realty क्षेत्रात दबाव
सतीश शाहची अंतिम आठवण: 10 वर्षांच्या आठवणींचा प्रवास आणि एका गाण्याने भारावलेले हृदय
‘पूजा’ ते मृत्यू : 8 थरकाप उडवणारे पुरावे समोर – सातारा प्रकरण हादरले
Amazon चा धक्कादायक निर्णय : तब्बल 30,000 कर्मचाऱ्यांना सोडवणार कंपनी!
Sonu निगमने अजानदरम्यान थांबवला कॉन्सर्ट; 8 वर्षांपूर्वीचा वाद पुन्हा चर्चेत
केंद्र सरकारची रणनीती साम-दाम-दंड-भेद
केंद्र सरकारने २०२६ पर्यंत Naxalism पूर्णतः अंत करण्याचा निर्धार केला आहे. त्यासाठी सुरक्षा दल, विकास योजना, आणि पुनर्वसन धोरण या तिन्ही आघाड्यांवर एकत्रित प्रयत्न सुरू आहेत. केंद्रीय गृह मंत्रालयाच्या आकडेवारीनुसार, २०१० पासून नक्षलवादी हिंसेत तब्बल ८०% घट झाली आहे. आज फक्त ८ ते ९ जिल्हेच नक्षल प्रभावित राहिले आहेत. एकेकाळी हे प्रमाण ९० जिल्ह्यांपर्यंत होतं.
ऑपरेशन्स ज्यांनी नक्षलवाद्यांची कंबर मोडली
ऑपरेशन प्रहार,
ऑपरेशन समन्वय,
आणि ऑपरेशन जंगल युद्ध
या तीन मोठ्या मोहीमांनी Naxalism प्रभाव घटवण्यात मोलाची भूमिका बजावली. सुरक्षा दल केवळ जंगलात मोहीमच राबवत नाहीत, तर तिथेच कायमस्वरूपी ठाण मांडून बसले आहेत. ड्रोन सर्व्हिलन्स, स्थानिक पोलिसांची माहिती, आणि सततचा दबाव यामुळे नक्षलवाद्यांना आता लपण्यासाठी जागाच उरलेली नाही.
सरकारचं पुनर्वसन धोरण बंदूक सोडा, जीवन जगा
छत्तीसगड, झारखंड आणि महाराष्ट्र या राज्यांनी आत्मसमर्पण करणाऱ्या Naxalism साठी आकर्षक योजना लागू केल्या आहेत.
शस्त्र खाली ठेवणाऱ्यांना ५ लाखांपर्यंत आर्थिक मदत,
घर आणि नोकरीची सुविधा,
तसेच सामाजिक सुरक्षा योजना देण्यात येत आहेत.
अनेक माजी Naxalism आता सरकारी योजना, ग्रामपंचायत कामकाज किंवा स्थानिक सामाजिक संस्थांमध्ये सक्रिय आहेत. काहींनी आपल्या गावांमध्ये शाळा आणि आरोग्य केंद्र उभारण्यात योगदान दिलं आहे.
नक्षल प्रभावित भागात विकासाची वाट
कधी Naxalismचा बालेकिल्ला असलेले बस्तर, गडचिरोली आणि दंतेवाडा आज विकासाच्या मार्गावर आहेत.
१००० किलोमीटरपेक्षा जास्त रस्ते बांधले गेले,
मोबाइल टॉवरमुळे नेटवर्क पोहोचलं,
अंगणवाडी, शाळा, बँक आणि रेशन दुकाने सुरू झाली.
या सर्व बदलांमुळे आदिवासी समाज आता मुख्य प्रवाहाशी जोडला गेला आहे. जिथे एकेकाळी ‘क्रांती’ची भाषा होती, तिथे आता ‘रोजगार’ आणि ‘शिक्षण’ यांची चर्चा आहे.
आंदोलनाची पकड सैल का झाली?
तज्ज्ञांच्या मते, यामागे तीन प्रमुख कारणं आहेत —
वैचारिक बदल:
आता युवकांना बंदुकीऐवजी स्मार्टफोन आणि स्थिर आयुष्य हवं आहे. माओवादी विचारधारा आधुनिक पिढीला पटत नाही.नेतृत्वाचा अभाव:
अनेक वरिष्ठ कमांडर मारले गेले किंवा आत्मसमर्पण केले. नवीन नेतृत्व प्रशिक्षित नाही. संघटनांमध्ये गटबाजी वाढली आहे.स्थानिकांचा विरोध:
एकेकाळी आदिवासी Naxalism ना रक्षक मानत होते, पण आता त्यांनाच गावाच्या प्रगतीचा शत्रू मानलं जातं. जबरदस्तीची वसुली, हिंसा आणि भरती यामुळे लोक नाराज आहेत.
उरलेले नक्षलवादी गट आणि त्यांचा प्रभाव
सध्या Naxalism चा प्रभाव छत्तीसगडच्या सुकमा, बीजापूर आणि नारायणपूर, ओदिशाच्या मलकानगिरी, आणि झारखंडच्या लातेहार जिल्ह्यांमध्ये मर्यादित आहे.
हे गट आता स्थानिक स्तरावरच सक्रिय आहेत आणि त्यांच्याकडे मोठं नेटवर्क किंवा राजकीय दिशा उरलेली नाही.
नक्षलवादाचा शेवट की नवा आरंभ?
तज्ज्ञ म्हणतात, Naxalism आंदोलन म्हणून संपत आहे, पण विचार म्हणून नाही. गरीबी, विस्थापन, आणि विकासातील असमानता हे प्रश्न अजूनही कायम आहेत. जोपर्यंत या सामाजिक समस्या सुटत नाहीत, तोपर्यंत नक्षलवाद पुन्हा उगवण्याची शक्यता कायम राहील. मात्र आता परिस्थिती बदलली आहे. लाल विचारधारा आता हरित विकासाच्या दिशेने वाटचाल करत आहे.
लाल क्रांतीचा शेवटचा अध्याय सुरू
भारताने गेल्या दोन दशकांत Naxalism वर प्रभावी नियंत्रण मिळवलं आहे. सुरक्षा दलांच्या शौर्याबरोबरच विकास आणि पुनर्वसन या तिन्ही घटकांनी हे शक्य केलं आहे.
आज Naxalism चा आत्मसमर्पणाचा प्रवास ही केवळ आकडेवारी नाही, तर बदलत्या भारताचं प्रतीक आहे. एकेकाळी “शोषणविरोधी क्रांती” म्हणून सुरू झालेलं आंदोलन आज आपल्या शेवटच्या टप्प्यात पोहोचलं आहे.
read also:https://ajinkyabharat.com/anilkumar/
