चीनचा भारताला धोका पुन्हा स्पष्ट झाला आहे. सॅटेलाईटमध्ये समोर आलेला सैन्य कॉम्प्लेक्स पूर्व लडाखच्या पॅगोंग तलावाजवळ भारतासाठी गंभीर धोका निर्माण करतो. जाणून घ्या 5 महत्त्वाचे कारणं.
चीनचा भारताला धोका पुन्हा स्पष्ट, सॅटेलाईटमध्ये दिसला सैन्य कॉम्प्लेक्स
सध्या आंतरराष्ट्रीय राजकारणात भारतासाठी गंभीर काळ सुरू आहे. अमेरिका आणि भारत यांच्यातील व्यापार तणाव, रशियाशी भारताची जवळीक, आणि चीनचा धोका यामुळे भारतीय सुरक्षा धोरणावर ताण निर्माण झाला आहे. नुकत्याच समोर आलेल्या सॅटेलाईट छायाचित्रानुसार, चीनने पूर्व लडाखमधील पॅगोंग तलावाच्या पूर्व किनाऱ्यावर मोठ्या प्रमाणात सैन्य कॉम्प्लेक्स उभारण्याचे काम सुरू केले आहे, ज्यामुळे भारतासमोर नव्या प्रकारच्या धोके उभे राहिले आहेत.
भारत आणि चीन यांच्यातील सीमारेषेवर गेल्या पाच वर्षांत अनेकदा तणाव निर्माण झाला आहे. 2017 आणि 2020 मध्ये लडाख आणि गलवान घाटीत घडलेल्या सीमा संघर्षानंतर दोन्ही देशांमधील संबंध तणावपूर्ण राहिले आहेत. या पार्श्वभूमीवर, चीनचा हा नवीन सैन्य कॉम्प्लेक्स भारतासाठी चिंतेचा विषय बनला आहे.
अमेरिका आणि भारतातील तणाव: टॅरिफचा परिणाम
भारत-अमेरिका संबंधही या काळात थोडेसे तणावपूर्ण झाले आहेत. पूर्वी अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर 50% टॅरिफ लावल्याची घटना सर्वांच्या लक्षात आहे. अमेरिकेचा हा निर्णय मुख्यत्वे भारताच्या रशियाकडून तेल खरेदी करण्याच्या धोरणामुळे झाला होता. टॅरिफमुळे भारत-अमेरिका संबंधांमध्ये तणाव निर्माण झाला, तर दुसरीकडे चीन आणि रशियाशी भारताची जवळीक वाढत आहे.
अमेरिकेकडून भारतावर सातत्याने दबाव आणण्याचा प्रयत्न सुरू आहे, तर चीन मात्र भारतासोबत मैत्रीचा चेहरा ठेवून धोका वाढवत आहे. हा धोका फक्त आंतरराष्ट्रीय व्यापार किंवा राजकारणापुरता मर्यादित नाही; चीनने लडाखच्या सीमेवर सैन्य कॉम्प्लेक्स उभारल्यामुळे थेट भौगोलिक धोका निर्माण झाला आहे.
पॅगोंग तलावाजवळील चीनचा सैन्य कॉम्प्लेक्स
सॅटेलाईट छायाचित्रांनुसार, चीनने पॅगोंग तलावाच्या पूर्व किनाऱ्यावर मोठा सैन्य कॉम्प्लेक्स तयार केला आहे. हा कॉम्प्लेक्स अनेक पैलूंनी भारतासाठी धोका निर्माण करतो:
भौगोलिक स्थान: हा कॉम्प्लेक्स भारत-चीन सीमेसह अवघ्या 110 किलोमीटर अंतरावर आहे. पूर्वी झालेल्या सीमा संघर्षाची स्मृती लक्षात घेता, या कॉम्प्लेक्समुळे भविष्यात चीनला कोणत्याही परिस्थितीत जलद प्रतिसाद देण्याची क्षमता मिळेल.
सैन्य सुविधा: या कॉम्प्लेक्समध्ये चीनने रडार प्रणाली, हवाई संरक्षण यंत्रणा, आणि शस्त्रसाठा यासाठी जागा तयार केली आहे. त्यामुळे चीनच्या सैन्यांना मोठ्या प्रमाणावर सामग्री आणि उपकरणे तत्काळ वापरासाठी उपलब्ध होतील.
सैन्य धोरणाचा प्रभाव: भविष्यात या कॉम्प्लेक्सचा वापर चीनला भारताच्या सीमेवर दबाव निर्माण करण्यासाठी करता येईल. तसेच, या ठिकाणावरून चीन भारताच्या सैन्य हालचालींचे निरीक्षणही करू शकतो.
चीनच्या धोरणाचा अर्थ
चीनने केवळ भारतासोबत मैत्रीचे नाटक करून धोका वाढवला आहे. एका बाजूने चीन भारतासोबत आर्थिक व राजकीय मैत्री वाढवण्याचा प्रयत्न करत असताना, दुसरीकडे सीमेजवळ मोठ्या प्रमाणात सैन्य निर्माण करणे हे स्पष्ट धोरणात्मक हालचाल आहे.
विशेषत: पॅगोंग तलावाजवळील हे सैन्य कॉम्प्लेक्स लडाखमध्ये भारतासाठी मोठा धोका ठरू शकतो. भविष्यातील कोणत्याही संघर्षाच्या परिस्थितीत, चीनला येथे असलेल्या सुविधा आणि उपकरणांचा मोठा फायदा होऊ शकतो.
भारताची सुरक्षा धोरणे आणि सजगता
भारतीय सैन्य आणि संरक्षण मंत्रालय यांना या परिस्थितीची पूर्ण जाणीव आहे. लडाखमध्ये सीमा रक्षणासाठी भारताने अनेक उपाययोजना सुरू केल्या आहेत:
सीमावर्ती तटबंदी व चौकशी: भारतीय लष्कराने पूर्व लडाखमधील सीमेवर नवीन चौकशी केंद्रे उभारली आहेत.
सैन्य हालचालींचे निरीक्षण: सॅटेलाईट आणि हवाई निरीक्षणाद्वारे चीनच्या हालचालींचे सतत निरीक्षण केले जाते.
सैन्य प्रशिक्षण व सामर्थ्य: लष्कराला या ठिकाणी उभारलेल्या धोका आणि परिस्थितीच्या अनुषंगाने प्रशिक्षण देण्यात येत आहे.
चीन, अमेरिका, भारत आणि रशियाचा सामरिक संदर्भ
सध्याची आंतरराष्ट्रीय परिस्थिती अतिशय गुंतागुंतीची आहे. अमेरिकेकडून भारतावर टॅरिफमुळे ताण निर्माण झाला आहे, तर चीन आणि रशियाशी भारताची जवळीक वाढत आहे. या परिस्थितीत भारताने समतोल राखणे आवश्यक आहे.
चीनची धोरणे स्पष्ट आहेत: एकीकडे आर्थिक आणि राजकीय मैत्रीचा आभास, तर दुसरीकडे भौगोलिक आणि सैन्य धोका वाढवणे. भारतीय परराष्ट्र धोरण आणि सामरिक विचार या दोन्ही बाजूंचा विचार करून निर्णय घेणे आवश्यक आहे.
भविष्यातील धोके आणि उपाय
चीनच्या या सैन्य कॉम्प्लेक्समुळे भविष्यात भारतासमोर खालील धोके निर्माण होऊ शकतात:
सीमावर्ती संघर्षाचा धोका: पॅगोंग तलावाजवळील ही सुविधा भविष्यात कोणत्याही तणावाच्या परिस्थितीत चीनला आक्रमक हालचालीस सक्षम करते.
सैन्य उपकरणे व शस्त्रसाठा: या कॉम्प्लेक्समध्ये मोठ्या प्रमाणावर शस्त्रसाठा उपलब्ध असल्यामुळे कोणत्याही आपत्कालीन परिस्थितीत चीनला फायदा मिळू शकतो.
सतत निरीक्षण आणि स्पायिंग: चीनची रडार प्रणाली आणि निगराणी यंत्रणा भारताच्या हालचालींवर सतत लक्ष ठेवू शकते.
या परिस्थितीत भारताने पुढील उपाययोजना केल्या पाहिजेत:
सीमावर्ती सुरक्षा वाढवणे
सॅटेलाईट आणि ड्रोन निरीक्षणाला अधिक क्षमता देणे
सीमावर्ती सैन्य प्रशिक्षण व तयारी वाढवणे
आंतरराष्ट्रीय स्तरावर चीनच्या धोरणांविषयी जागरूकता वाढवणे
चीनचा भारताला धोका केवळ सैद्धांतिक नाही, तर वास्तविक आहे. पॅगोंग तलावाजवळील सैन्य कॉम्प्लेक्स हा धोका फक्त भविष्यकाळातच जाणवणार नाही, तर भविष्यातील भारत-चीन संघर्षाच्या परिस्थितीत मोठ्या प्रमाणावर महत्त्वाचा ठरेल.
भारताने सतत जागरूक राहून सामरिक, भौगोलिक आणि आर्थिक धोके यांचा विचार करून धोरणात्मक निर्णय घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. आंतरराष्ट्रीय दबाव, सीमावर्ती हालचाली, आणि चीनच्या धोरणांचा विचार करून भारताने पुढील काळात संतुलित परराष्ट्र धोरण ठरवावे लागेल.
