धक्कादायक आणि हैराण करणारी रिपोर्ट
विष कफ — कफ सिरपामध्ये मिसळलेले डायथिलीन ग्लायकॉल किंवा इतर औद्योगिक सॉल्व्हेंट्समुळे तयार झालेला हा धोकादायक प्रकार आहे. हे रंगहीन, गंधहीन घटक लहान मुलांच्या शरीरावर जलद आणि घातक परिणाम करतात; मूत्रपिंडाचे नुकसान, उल्ट्या‑उलट्या व बेहोशीपर्यंत त्यामुळे परिस्थिती जाऊ शकते. भारतातील काही अहवालांमध्ये औषधांमध्ये परवानगीपेक्षा खूप जास्त प्रमाणात हे घटक आढळल्याची नोंद आहे, ज्यामुळे अनेक कुटुंबांना अपूरित व दुःखदायी परिणाम भोगावे लागले. पालकांनी संशयाच्या सिरपांचा वापर तत्काळ थांबवावा, डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा आणि स्थानिक आरोग्य विभागाला त्वरित सूचित करावे; तसेच शासनाने कठोर तपास व दंडात्मक कारवाई करणे अत्यावश्यक आहे.
देशात १६ लहानग्यांचा मृत्यू; तामिळनाडू, महाराष्ट्र, मध्यप्रदेश, राजस्थानमध्ये कफ सिरपावर बंदी; डायथिलीन ग्लायकॉल (DEG) मोठ्या प्रमाणात आढळला पालक, आरोग्य व्यवस्थापन आणि शासनाची त्वरित दखल आवश्यक देशभरात कफ सिरपमुळे मुलांचा कालावधी कमी होत असल्याची धक्कादायक आणि सर्वसामान्यांना वेदना देणारी बातमी समोर आली आहे. ताज्या रिपोर्टनुसार आतापर्यंत किमान १६ लहान मुलांचा मृत्यू असा जाणिवा बनला आहे ज्यांचा संबंध शंकास्पद कफ‑सिरप वापराशी जोडला जात आहे. तामिळनाडू ड्रग कंट्रोल विभागाच्या अहवालात या सिरपमध्ये डायथिलीन ग्लायकॉल (DEG) नावाच्या अत्यंत विषारी पदार्थाचे प्रमाण खूपच जास्त आढळले आहे — काही चाचणीत ते ४८% इतकेही नोंदले गेले आहे, जे परवानगीच्या पटीपेक्षा (रिपोर्टनुसार 0.1% किंवा काही जागी 0.01%) खूप अधिक आहे. उमजण्यासारखे: या घटकाचा वापर पेंट, शाई, ब्रेक‑फ्लुइड्स इत्यादींमध्ये होतो; औषधांमध्ये तो वापरल्यास तो मनुष्याच्या आरोग्यासाठी धोकादायक ठरतो.
घटना क्रम आणि सध्याची परिस्थिती
अलीकडील काही आठवड्यांत विविध राज्यांमधून कफ सिरप पिल्यानंतर मुलांमध्ये अचानक आजारपण व दैनंदिन स्थितीचा बिघाड याबाबतचे तक्रारी आले. तपासणीनंतर काही ठिकाणी वैद्यकीय इतिहास, औषध‑बोतलांवरील लेबले आणि रासायनिक चाचण्या एकत्र करून कडेकोट निष्कर्ष निघाला — काही सिरपांमध्ये डायथिलीन ग्लायकॉल (DEG) असण्याची पुष्टी झाली. यांतून १६ मुलांचे मृत्यू कफ‑सिरप पिल्यामुळे झाले असा अंदाज जाहीर केला गेला आहे.
Related News
‘बुद्ध आणि त्यांचा धम्म’ ग्रंथ पठणाचा समारोपीय कार्यक्रम अकोटमध्ये उत्साहात संपन्न ,200 रुपयांचा त्याग हा केवळ दान नाही
सी. एस. परमेश्वर यांची इंडो-अमेरिकन सोसायटीच्या अध्यक्षपदी निवड
2 सैनिक ठार, पाकिस्तानी चौक्यांवर अफगाण ताबा”
अमिताभ बच्चन रुग्णालयात कोमात असताना रेखाचा भावनिक भेट, 1982 मध्ये ‘कुली चित्रपट
अकोला जिल्हा क्रिकेट स्पर्धा 2025
मयुरी वाघ घटस्फोट: माझ्या आईला सकाळी 10 वाजेपर्यंत फोन केला नाही तर ती घाबरायची.
मध्य रेल्वे मेगाब्लॉक 30 तास: दिवाळीपूर्वी मुंबईकरांचा त्रास
खाजगी कंपनीच्या डांबरामुळे 14 बकऱ्या गंभीर जखमी; प्रशासनाची दखल अपेक्षित
डोनाल्ड ट्रम्प यांचे स्वप्न राहिले 8 वर्षापासून अधुरे
3 कारणं ज्यामुळे दीपिका पादुकोणची ‘8 तास शिफ्ट’ मागणी ठरली चर्चेचा विषय
दानापुर-माळेगाव रस्ता: 15 दिवसांची अल्टिमेटम नोटीस ! दानापुर-माळेगाव रस्ता काटेरी झुडपांनी व्यापला
धनश्रीने लग्नाच्या 2 महिन्यांत फसवणुकीचा आरोप केला
या प्रकरणामुळे काही राज्यांनी तातडीने कफ‑सिरपांवर बंदी घातली आहे. सध्या महाराष्ट्र, मध्यप्रदेश, राजस्थान व तामिळनाडू यांनी आपल्या राज्यात कफ‑सिरप बिक्री/वितरणावर निर्बंध घातले आहेत. काही ठिकाणी उत्पादनांची जप्ती केली गेली आहे तर काही बाजारांमधून संबंधित बॅच/लॉट रेकॉल करण्याची घोषणा देखील करण्यात आली आहे.
डायथिलीन ग्लायकॉल (DEG) — काय आहे आणि का घातक आहे?
डायथिलीन ग्लायकॉल हा रंगहीन, गंधहीन अल्कोहोलिक द्रावक आहे. त्याचा औद्योगिक वापर अनेक उत्पादने बनवताना दिसतो — रेजिन, प्लास्टिसायझर्स, ब्रेक‑फ्लुइड्स, लोशन, क्रीम, डिओडोरंट्स इत्यादींमध्ये ओलावा टिकवण्यासाठी व विरघळणारे घटक म्हणून. तथापि, मानवावरील वापरासाठी तो योग्य नाही तो विषार्त प्रभाव दाखवतो.
DEG शरीरात शोषला गेल्यावर हे मूत्रपिंडावर (किडनी) विशेष परिणाम करते, जे मूत्रपिंडाच्या पेशींचा नाश करू शकते. लहान बाळांना व लहान मुलांना वजनाच्या प्रमाणानुसार अत्यंत कमी प्रमाणातही हे हानिकारक ठरू शकते — काही स्रोतानुसार प्रति किलोग्रॅम 1–2 मिलीलीटर इतका इथिलीन ग्लायकॉलसारखा गटातील पदार्थ घातक असतो. त्यामुळे औषधांमध्ये DEG प्रमाण फारच कमी मर्यादेत (काही ठिकाणी 0.01% किंवा 0.1% इतकेच) असू शकते, आणि इतर कोणत्याही स्थितीत तो असूच नये — ते खाद्यपदार्थांपासून व औषधांपासून दूर ठेवले जाते.
रिपोर्टमधील मुख्य निष्कर्ष (टेक‑नोट्स)
तामिळनाडू ड्रग‑कंट्रोल व मध्यप्रदेश ड्रग‑कंट्रोलच्या तपासणीत काही सिरपांमधील DEG चे प्रमाण खूप जास्त (रिपोर्टनुसार 48% इतके) आढळले आहे.स्थानिक नियमांनुसार औषधांमध्ये DEG ची परवानगी खूपच कमी आहे — काही ठिकाणी 0.1% तर काही अहवालांमध्ये 0.01% या मर्यादेचा उल्लेख आढळतो; असल्या परिस्थितीत 48% सारखी संख्या खूपच धोकादायक आहे.
काही कंपन्यांनी किमतीची बचत करण्यासाठी किंवा सोल्व्हेंट म्हणून सस्ते रासायनिक घटक वापरले असण्याची शक्यता तपासात समोर आली आहे. याचा थेट परिणाम मुलांवर झाला आहे.जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) ने पूर्वीदेखील औषधांमध्ये अशा प्रकारच्या रसायनांच्या अनधिकृत वापराबद्दल सतर्क केलेले आहे, आणि आता स्थानिक रिपोर्ट त्या इशाऱ्याला बळ देतात.
पालकांना आणि नागरिकांना तातडीचे मार्गदर्शन
घरातील कफ‑सिरपांची तपासणी करा: जर तुमच्या घरात किंवा करीणच्या खोलीत कफ‑सिरप असल्यास त्याची लेबल तपासा — उत्पादनाचा बॅच नंबर, उत्पादन दिनांक, बनावट कंपनीचे नाव व आवृत्ती (batch/lot) नोंद करा. शक्य असल्यास त्याची प्रत किंवा फोटो रेकॉर्ड करा.
बाळांना कोणतेही घरगुती औषध देण्यापूर्वी वैद्यकीय सल्ला घ्या: डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय प्रमाण बदलणे किंवा ओलांडणे टाळा.
अशंका असलेले सिरप वापरणे थांबवा: जर तुमच्याकडे शंका असेल की सिरप संदिग्ध आहे, तर वापर त्वरित बंद करा आणि नजीकच्या आरोग्य केंद्राशी संपर्क करा.
लक्षणे ओळखा: उलटा / मत्यम, उलट्या आणि पोटदुखी, थकवा, कमकुवत श्वासोच्छ्वास, कमी पेशी निर्मिती (मूत्र कमी येणे) — या लक्षणांचे दर्शन झाल्यास तातडीने रुग्णालयात पत्ता करा.
शक्य असेल तर औषधाची जप्ती ठेवा: चाचणी व तपासणीसाठी अशी बोतल अथवा उरलेले उत्पादन प्रशासनाला दिल्यास तपास सोपे होते.
बदलत्या नियमांची माहिती ठेवा: स्थानिक आरोग्य विभाग किंवा औषधनिर्माण नियामक यांची घोषणा लक्षात ठेवा — बॅच रेकॉल, बँक सल्ला वगैरे.
वैद्यकीय तज्ञ काय सांगतात?
(सार्वजनिक अहवालांवर आधारित सामान्य-मार्गदर्शक भाष्य — स्थानिक तज्ञांचे प्रत्यक्ष उद्धरण उपलब्ध नसल्यास सामान्य माहिती)
रोगतज्ञांचे निरीक्षण: DEG सारखे सोल्व्हेंट्स शरीरात जठरांत्रातून शोषले जातात आणि नंतर मेटाबॉलिक प्रक्रियेने विषारी परिणाम करतात. किडनीचे नुकसान, अँड्रेनल ग्रंथींवर परिणाम आणि अती गंभीर स्थितीत जिवघेणी परिणाम संभवतात.
बालरोगतज्ज्ञांचे शब्द: लहान बाळांमध्ये विषार लक्षणे त्वरित प्रकट होऊ शकतात आणि पुढे लवकरच अवस्था गंभीर होते — म्हणून प्राथमिक उपचार लवकरात लवकर सुरु करणे अत्यावश्यक आहे (उदा. जाइंटेटिव्ह डिझाईलिंग, इलेक्ट्रोलाइट समतोल राखणे व इतर सपोर्टिव्ह उपाय).
नियामक तज्ञांचे मत: औषधांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या घटकांची शुध्दी व दर्जा तपासण्यासाठी सख्त निरीक्षण आणि प्रमाणपत्रांसह पुरवठादारांची ऑडिटिंग करणे आवश्यक आहे. बॅच‑वाइज चाचणी व स्वतंत्र नमुन्यांची पडताळणी अनिवार्य करावी.
काय कारणे असू शकतात? (संभाव्य कारणांची रूपरेषा)
सोल्व्हेंट/सस्ते पदार्थांचा अनधिकृत वापर: ब्रेक‑फ्लुइड्स किंवा औद्योगिक सोल्व्हेंट्स जसे DEG हे सस्ते असू शकतात; काही कंपन्या किमती कमी करण्यासाठी किंवा इतर घटकाऐवजी यांचा वापर करू शकतात.
पुरवठा साखळीतील त्रुटी: कच्चा माल खरेदी करताना पडताळणी न करणे, फर्जी‑पुरवठादार किंवा मिश्रित सोल्यूशन्सची चूक.
गुणवत्ता नियंत्रणातील कमतरता: इन‑हाऊस क्वालिटी‑कंट्रोलच्या तारतम्याचे पालन न करणे किंवा जरूरी असलेले चाचण्यांचे प्रमाण कमी करणे.
नियामकीय अनुपालनाचा अभाव: काही ठिकाणी औषधांच्या नियमांचे पालन नीट न होणे, किंवा निर्देशांकांचे उल्लंघन करणे.
शासनाची व कायदेशीर दखल — घटना पुढे काय?
प्रसारित अहवालांनुसार अनेक राज्यांनी तातडीने कफ‑सिरपांवर बंदी घातली आहे आणि संबंधित बॅचची जप्ती करुन तपास सुरु केला आहे. पुढील पायदळी उपाय म्हणून अपेक्षित आहेत:
बॅच‑वाइज रेकॉल आणि जप्ती: संशयास्पद उत्पादन बाजारातून काढून टाकणे.
खाद्य व औषध प्रशासनाची चौकशी: केंद्रीय/राज्य पातळीवर तपास समिती नेमणे, आयात/उत्पादन साखळी तपासणे.
कठोर दंडात्मक कारवाई: दोषी आढळले तर त्या कंपन्यांविरुद्ध बंदोबस्तात्मक आणि गुन्हेगी कारवाई व दूरगामी दंडात्मक तरतूद.
कायदेविषयक सुधारणा: कच्चा माल विक्रेते व पुरवठादारांवर नियंत्रण, प्रमाणित पुरवठा साखळी व रेंडम‑नमुन्यांची अनिवार्य चाचणी.
सार्वजनिक जागरूकता मोहीम: पालकांना चेतावणी, डॉक्टरांना मार्गदर्शन व फार्मासिस्टला सूचना.
काय करायला हवे — स्पष्ट पावले (अर्ज़ी/नीतीसूची)
तत्काळ चौकशी: प्रत्येक राज्याने राष्ट्रीय औषध प्रशासनाच्या सहकार्याने बॅच‑वाइज तपासणी व स्वतंत्र लॅब चाचणी करावी.
स्रोत शोधा: दोषी पुरवठा‑साखळी शोधून त्यावर बंदोबस्त करा. पुरवठादार आणि निर्माता या दोघांवर दंडात्मक कारवाई करावी.
जाहीर रेकॉल: ज्या बॅचवर शंका असेल त्यांची बाजारातून तातडीने रेकॉल करुन नागरिकांना अधिसूचना द्या.
रुग्णोपचार मदत: प्रभावित कुटुंबांना आर्थिक व वैद्यकीय मदत देण्यासाठी फौंडेशन किंवा शासकीय निधीची घोषणा करावी.
कठोर नियमावली: औषध निर्मितीसाठी आवश्यक घटकांची गुणवत्ता कशी तपासावी या बाबत कठोर नियम आखणे.
सार्वजनिक माहिती / हेल्प‑लाइन: पालकांना त्वरित मदत मिळावी म्हणून विशेष हेल्पलाइन क्रमांक व ऑनलाईन तपासणी पोर्टल सुरू करणे.
पालकांसाठी थेट सूचना — आपत्कालीन परिस्थितीत काय करावे
जर बालकाने कफ‑सिरप पिल्याची शंका असेल तर त्वरित नजीकच्या अपघात व आपत्कालीन विभागात नेणे आवश्यक आहे. शक्य असल्यास बोतल किंवा बॅच नंबर बरोबर घेऊन जा — ते डॉक्टरांना विषरसायन विश्लेषण व उपचारात मदत करेल. उलट्या किंवा बेहोशीची स्थिती दिसल्यास कोणत्याही घरगुती उपचाराऐवजी त्वरित मेडिकल मदत घ्या. मुलाला वस्तू/औषध घालण्यापूर्वी नेहमी चिकित्सकांचा सल्ला घ्या; एखादे वेल‑मीन्सिंग उपक्रम व घरगुती उपचार करणे टाळा.
कफ‑सिरपमधील डायथिलीन ग्लायकॉल सारखे विषारी घटक मुलांच्या जीवाला सीधे धोका पोहचवू शकतात — आणि जर औषध निर्मात्यांनी स्वारस्यासाठी किंवा किमती कमी करण्याच्या हेतूने अशा घटकांचा वापर केला असल्यास, त्याचे परिणाम अपर्हादीव आहेत. सध्याचा प्रसंग अत्यंत गम्भीर आहे: १६ लहान मुलांचे जीव गमावले गेले आहेत, आणि या प्रकरणातून शिक्षण घेऊन पुढे कठोर नियम, गुणवत्ता नियंत्रण व नागरिकांची जागरूकता आवश्यक आहे. सरकार, आरोग्य यंत्रणा, डॉक्टर आणि समाज एकत्र येऊन तातडीने दखल घेणार नाहीतर आणखी जीव गेल्याशिवाय हा संकट संपणार नाही — आणि त्यासाठी त्वरित व पारदर्शक कारवाई आणि दोषींवर कडक कायदेशीर कारवाई अनिवार्य आहे.
