India–Pakistan : ‘ऑपरेशन सिंदूर’नंतर पाकिस्तानवर दहशत कायम; एलओसीवर अँटी-ड्रोन तैनाती, शस्त्रखरेदीला वेग
India ने राबवलेल्या ‘ऑपरेशन सिंदूर’ नंतर पाकिस्तान अजूनही सावरलेला दिसत नाही. या कारवाईत भारतीय सैन्याने दाखवून दिलेली ड्रोन, लॉयटरिंग म्युनिशन आणि अचूक टार्गेटिंग क्षमता पाकिस्तानी लष्करासाठी मोठा धक्का ठरली आहे. या कारवाईचा परिणाम म्हणून पाकिस्तान सध्या पूर्ण अलर्ट मोडवर असून, विशेषतः लाइन ऑफ कंट्रोल (LOC) परिसरात त्यांनी अनेक महत्त्वाची पावले उचलली आहेत. मात्र, ही हालचाल India सुरक्षा यंत्रणांच्या नजरेतून सुटलेली नाही.
एलओसीवर अँटी-ड्रोन यंत्रणांचा वेगाने विस्तार
संरक्षण सूत्रांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार, पाकिस्तानने एलओसीलगतच्या फॉरवर्ड लोकेशन्सवर अँटी-ड्रोन युनिट्सची मोठ्या प्रमाणावर तैनाती सुरू केली आहे. आतापर्यंत किमान ३५ विशेष अँटी-ड्रोन युनिट्स आठ पाकिस्तानी लष्करी ब्रिगेडअंतर्गत तैनात करण्यात आल्या आहेत. या युनिट्समध्ये ड्रोन ओळख प्रणाली (Drone Detection Systems) आणि जॅमिंग सिस्टिम्सचा समावेश आहे.
विशेष म्हणजे ही तैनाती रावळकोट, कोटली आणि भीमबेर सेक्टर्ससमोर मोठ्या प्रमाणावर दिसून येत आहे. भारतीय सुरक्षा यंत्रणांसाठीही हा भाग रणनितीक दृष्ट्या अतिशय संवेदनशील मानला जातो. त्यामुळे पाकिस्तानने या भागांची निवड केली, यावरून त्यांची भीती आणि अस्वस्थता स्पष्टपणे दिसून येते.
भारताच्या ड्रोन क्षमतेने पाकिस्तान अस्वस्थ
‘ऑपरेशन सिंदूर’दरम्यान भारताने वापरलेल्या ड्रोन स्वार्म, लॉयटरिंग म्युनिशन आणि रिअल-टाइम इंटेलिजन्सने पाकिस्तानच्या संरक्षण व्यवस्थेतील मर्यादा उघड केल्या. कोणतीही पूर्वसूचना न देता लक्ष्यावर नजर ठेवणे, अचूक वेळ साधून हल्ला करणे आणि अत्यल्प वेळेत माघार घेणे – या क्षमतांमुळे पाकिस्तानी लष्कराची डोकेदुखी वाढली आहे.
विशेषतः दुर्गम, डोंगराळ आणि जंगली भागात ड्रोन स्वार्मचा मुकाबला करण्याची पाकिस्तानची क्षमता अत्यंत मर्यादित आहे. पारंपरिक हवाई संरक्षण प्रणाली या नव्या तंत्रज्ञानासमोर निष्प्रभ ठरत असल्याचे ‘ऑपरेशन सिंदूर’मध्ये स्पष्ट झाले.
अँटी-ड्रोन उपाययोजना अपुऱ्या
पाकिस्तान सध्या अँटी-ड्रोन यंत्रणा वाढवत असला, तरी तज्ज्ञांच्या मते या उपाययोजना तात्पुरत्या आणि अपुऱ्या आहेत. ड्रोन ओळख प्रणाली, रेडिओ फ्रिक्वेन्सी जॅमर्स आणि मोबाईल अँटी-ड्रोन गाड्या तैनात करण्यात येत असल्या, तरी India ड्रोन तंत्रज्ञान सातत्याने अपग्रेड होत असल्याने पाकिस्तानसाठी ही शर्यत अधिक कठीण ठरणार आहे.
India ड्रोन आणि लॉयटरिंग म्युनिशन लो-ऑब्झर्व्हेबल, कमी आवाजात हालचाल करणारे आणि स्वयंचलित लक्ष्य निवड करणारे असल्यामुळे, पारंपरिक रडार प्रणालींना त्यांचा माग काढणे अवघड जात आहे.
शस्त्रखरेदीला वेग; चीन-तुर्कीशी चर्चा
या पार्श्वभूमीवर पाकिस्तानने आपत्कालीन शस्त्रखरेदी आणि संरक्षण क्षेत्रातील सहकार्य वाढवण्यावर भर दिला आहे. गेल्या दोन ते तीन महिन्यांत पाकिस्तानने चीन आणि तुर्की यांच्याशी अनेक फेऱ्यांत चर्चा केल्याची माहिती संरक्षण सूत्रांनी दिली आहे.
या चर्चांमध्ये अँटी-ड्रोन प्रणाली, ड्रोन इंटरसेप्टर, इलेक्ट्रॉनिक वॉरफेअर उपकरणे आणि संयुक्त उत्पादन प्रकल्पांचा समावेश आहे. पाकिस्तानची अर्थव्यवस्था अडचणीत असतानाही, संरक्षण खर्चात वाढ करण्याचा निर्णय त्यांनी घेतला आहे, हे विशेष.
३०० ‘फतह’ रॉकेट्सचा करार
पाकिस्तानने अलीकडेच ३०० ‘फतह’ रॉकेट्स खरेदीचा करार अंतिम केल्याची माहिती आहे. या रॉकेट्समुळे पाकिस्तानची लांब पल्ल्याची मारक क्षमता वाढणार असली, तरी तज्ज्ञांच्या मते अचूकतेच्या बाबतीत ही शस्त्रे भारतीय क्षमतेशी तुलनात्मक नाहीत.
भारतीय सैन्य सध्या अचूक मार्गदर्शन प्रणाली (Precision Guided Munitions) आणि नेटवर्क-सेंट्रिक वॉरफेअरवर भर देत असताना, पाकिस्तानची ही खरेदी प्रतिसादात्मक आणि दबावातून घेतलेली असल्याचे मानले जाते.
कमांड अँड कंट्रोल सिस्टीममध्ये बदल
India ‘ऑपरेशन सिंदूर’दरम्यान पाकिस्तानी लष्करातील समन्वयाचा अभाव स्पष्ट झाला होता. याची दखल घेत पाकिस्तान आता नवीन कमांड अँड कंट्रोल व्हेईकल्सचा समावेश करत आहे. युद्धक्षेत्रात वेगवान माहिती देवाणघेवाण, युनिट्समधील समन्वय आणि तात्काळ निर्णयक्षमतेसाठी हे बदल करण्यात येत आहेत.
तथापि, केवळ यंत्रणा बदलून मानसिक धक्का आणि रणनैतिक पिछाडी भरून निघणे अवघड असल्याचे लष्करी विश्लेषकांचे मत आहे.
जुने रणगाडे, नवे आव्हान
ड्रोन आणि अचूक हल्ल्यांच्या युगात पारंपरिक रणगाडे अधिक असुरक्षित ठरत आहेत. हे लक्षात घेऊन पाकिस्तानने जुन्या रणगाड्यांच्या जागी नवीन चिलखती प्लॅटफॉर्म खरेदी करण्याची योजना आखली आहे. मात्र, यासाठी लागणारा खर्च, तांत्रिक अवलंबित्व आणि प्रशिक्षण ही मोठी आव्हाने आहेत.
भारतीय सैन्य सतर्क
पाकिस्तानकडील या सर्व हालचालींवर India लष्कर आणि गुप्तचर यंत्रणा बारकाईने लक्ष ठेवून आहेत. एलओसीवर कोणतीही आगळीक, तैनातीतील बदल किंवा तांत्रिक हालचाल भारतीय रडारवर तात्काळ नोंदवली जात आहे.
संरक्षण सूत्रांच्या मते, ‘ऑपरेशन सिंदूर’नंतर भारताने केवळ लष्करी नव्हे, तर मानसिक आघाडीवरही आघाडी घेतली आहे. पाकिस्तानचा वाढता संरक्षण खर्च, घाईघाईतील खरेदी आणि अँटी-ड्रोन तैनाती ही त्याचाच पुरावा आहे.
एकूणच, ‘ऑपरेशन सिंदूर’ने India ची तांत्रिक, रणनैतिक आणि धोरणात्मक ताकद पुन्हा एकदा अधोरेखित केली आहे. पाकिस्तानकडील सध्याच्या हालचाली या संरक्षणात्मक, प्रतिक्रियात्मक आणि दबावातून आलेल्या असल्याचे स्पष्ट होते. ड्रोन युद्धाच्या नव्या पर्वात, India ने मिळवलेली आघाडी सहजासहजी कमी होणारी नाही, हेच या संपूर्ण घडामोडींमधून दिसून येते.
read also:https://ajinkyabharat.com/urfi-javed-at-midnight-police-fir-filed/
